Hugur - 01.01.2002, Qupperneq 61

Hugur - 01.01.2002, Qupperneq 61
,Sálin í Hrafnkötlu“ Hugur ir efahyggjunnar fyrir eina af annarri, fyrst hughyggju, þá róttæka af- stæðishyggju og loks almenna efahyggju. Ég reyni að sýna fram á að engin þeirra standist gagnrýni og jafnframt veg ég að almennri efa- hyggju um málskilning. Svo leitast ég við að svara þeirri spurningu hvers vegna efahyggja sé svona vinsæl og rökstyð um leið fjöl- og fall- veltishyggju um túlkanir. Að lokum reyni ég að „illústrera“ og efla rök mín með hlutstæðu dæmi um túlkun. Hughyggja Hyggjum nú að hughyggju. Breski gagnrýnandinn Walter Pater er skóla- dæmi um hughyggjumann (súbjektífista). Hann taldi að túlkandinn ætti að láta gamminn geysa og skrásetja þau hugtengsl sem verkið vekur. Astæðan er sú að túlkun getur ekki verið annað en súbjektíf, tómt mál er að tala um hlutlægan skilning á bókmenntaverki, segir Pater.8 Þetta þótti Oscari Wilde góð latína, mér síður. Eða hvaða tryggingu höfum við fyrir því að túlkandi skrái niður hughrif af verkinu en ekki öllum mögu- legum fyrirbærum öðrum? Túlkandi kann að telja sig skrásetja hughrif- in af verkinu en í reynd er orsakavaldurinn ekki textinn heldur ástar- brall umliðinnar nætur. Ef við getum ekki dregið markalínur milli áhrifa sem við verðum fyrir af verkinu annars vegar, öðrum fyrirbærum hins vegar, getur túlkun verið allt og ekkert og þá missir hugtakið „túlkun“ inntak sitt. Það hljóta að vera einhver mörk, gjarnan óskýr, milli verka og veraldar. Nú kunna einhverjir að segja að bókmenntatúlkun standi ekki undir nafni nema hún sé tilfinningaleg og draga þá ályktun að þess vegna séu túlkanir algerlega huglægar. „Eru tilfinningar ekki persónubundnar og handan allrar skynsemi, handan allrar hlutlægni?“, spyr þetta fólk. Því fer fjarri. Sú gerð tilfinninga sem kallast „geðshræring“ (e. emotion) er röklega bundin þekkingu. Við getum ekki talist reið nema að vera reið einhverjum eða einhverju af einhverjum ástæðum, góðum eða slæmum. Ég er kannski reiður Nonna af því ég tel mig vita að hann hafi stolið bílnum mínum. Ef ég uppgötva að svo er ekki þá get ég ekki haldið áfram að vera reiður honum nema að hafa aðra ástæðu fyrir reiðinni.9 Segist ég vera reiður en ekki reiður einum eða neinu og bæti við að reiði mín sé algerlega rakalaus má velta því fyrir sér hvort ég skilji orðið „reiður“ og 8 Walter Pater : Selected Writings of Walter Pater (útg. Harold Bloom) (New York: New American Library, 1974) bls. 17-21. Pater hefur löngum verið flokkaður með „impressjónískum“ gagnrýnendum, samanber „impression" = „hughrif1. 9 Robert C. Solomon: The Passions ( New York: Garden City, 1976) bls. 132. 59
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Hugur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.