Uppeldi og menntun - 01.01.2005, Blaðsíða 10

Uppeldi og menntun - 01.01.2005, Blaðsíða 10
mönnum því með nokkrum rétti legið á hálsi fyrir að vera ný-hegelskir fremur en ný- aristótelískir, auk þess sem fylgjendur heimspekingsins góðkunna, Jürgens Habermas, og fleiri bregða þeim um skaðvæna íhaldssemi og úrvalshyggju (t.d. Schnädelbach, 1987/1988; sjá einnig Vilhjálm Árnason, 2003, um skylt efni). Það sem einatt gleymist þegar eþos-viðhorfinu er beitt á menntamál er áhersla Aristótelesar á logos (skynsamlega umræðu) og telos (markmið) sem óháð eru tiltekinni skólamenn- ingu eða hefð. Annað afbrigði ný-aristótelisma í menntamálum er logos-viðhorfið. Það á líklega rætur að rekja til margívitnaðs ávarps T. F. Greens (1976), þáverandi forseta alþjóða- samtaka um menntaheimspeki. Í því benti Green á hvernig nýta mætti greinargerð Aristótelesar fyrir svokölluðum verklegum rökhendum (practical syllogisms) til að skýra, og vonandi betrumbæta, hugsanaferli kennara og nemenda: ljá þeim tæki til að hugsa af skynsamlegu viti um markmið og leiðir menntunar. Þetta logos-viðhorf endurómaði í mörgum ritgerðum á 9. og fram á 10. áratug 20. aldar, í tímaritum á borð við Educational Theory og Journal of Curriculum Studies (sjá t.d. Orton, 1998), en það hefur nú að mestu gufað upp eða runnið inn í þriðja afbrigðið af ný-aristótelisma. Þetta þriðja afbrigði, fronēsis-praxis-viðhorfið (er ég mun eftirleiðis skammstafa „FPV“), fælist allar einfaldar skilgreiningar enda er það flóknara og víðfeðmara en hin tvö. Engu að síður eru vinsældir þess miklar, ekki síst í Bretlandi og á Norður- löndunum þar sem segja má að hálfgert FPV-æði hafi runnið á menntahugsuði síðustu árin: æði sem ekki hefur látið aðrar „hagnýtar“ fræðigreinar, svo sem læknis- list og hjúkrunarfræði, ósnortnar heldur. Ég mun einbeita mér að þessu tiltekna af- brigði ný-aristótelisma í þessari ritgerð og styðst þar aðallega við verk tveggja for- sprakka FPV: Josephs Dunne, sem ritaði viðamikla bók um Aristóteles og sporgöngu- menn hans í nútímanum (1993; sjá líka 1999), og Wilfreds Carr, er lagt hefur mörg lóð á vogarskálar FPV í skrifum sínum og meira að segja reynt að hleypa af stokkunum „hagnýtri“ menntaheimspeki í anda þessa viðhorfs (1995; 2004; sjá einnig Carr og Kemmis, 1986). HVERS VEGNA FRONĒSIS-PRAXIS VIÐHORF? Meginhvötin að baki FPV virðist sú að ganga milli bols og höfuðs á einu elsta vanda- máli menntunarfræða: hinu viðsjála sambandi kenningar og starfs. Hvernig skila kenningar um kennslu sér í starfi kennarans og að hve miklu leyti mótar slíkt starf kenningar um kennslu? Lausnin felst í að endurtúlka – aftengja eða upphefja – tvískiptinguna sem vandinn veltur á, með hliðsjón af aristótelískum hugmyndum. Í sem fæstum orðum snúast þær hugmyndir um þrenns konar hugsunarhætti (dianoia) mannsins þar sem hver háttur á sína eðlislægu undirstöðu og sína eðlislægu verkn- aðarmynd. (Ég fylgi hér hinni hefðbundnu einföldun forsvarsmanna FPV; umfjöllun Aristótelesar um þær hneigðir [hexeis] sálarinnar sem gera henni kleift að nálgast sannleikann er talsvert margbrotnari: 1995, II, bls. 64–76 [1139a–1141a].) Þessir þrír hugsunarhættir eru í fyrsta lagi þeôria (bókvit, fræðileg hugsun) sem tengist episteme (sannri þekkingu, ekki bara skoðun) og leiðir til nous (skilnings) eða sophia (speki); í E R K E N N S L A P R A X I S ? 10
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152

x

Uppeldi og menntun

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.