Uppeldi og menntun - 01.01.2005, Page 14

Uppeldi og menntun - 01.01.2005, Page 14
lega tilburði – við að mæta ögrun póstmódernismans. Lausn hans er sú að endur- túlka inntak póstmódernismans þannig að gagnrýnin á rökrembuhyggju og pósití- visma haldi sér en róttækari dægurfirrum og dáraskap stefnunnar sé vikið til hliðar. Póstmódernisminn þýðir, samkvæmt endurtúlkun Carrs, „ekki að nútíminn sé liðinn undir lok heldur að hann hafi færst inn á nýtt skeið“ (1995, bls. 123). Vandinn við slíka túlkun er hins vegar sá að hún deyfir eggjar hinna ögrandi hugmynda póst- módernista á borð við Lyotard og Derrida að sama skapi og hún brýnir eggjar gagn- rýnu samfélagsfræðinnar og FPV. Allt hjal Carrs um frelsun og sjálfsskilning myndi leiða sanna póstmódernista á spýjustokkinn (sjá t.d. Kristján Kristjánsson, 2002, bls. 57–61). En hverfum nú frá hinum langsóttu tilraunum Carrs til að bjarga FPV frá öfgum póstmódernismans og aftur til Aristótelesar. Þetta viðhorf, FPV, á sem fyrr segir að vera aristótelískt eða að minnsta kosti undir sterkum áhrifum frá Aristótelesi. Því hlýtur sú spurning að láta að sér kveða sem ég orðaði í fyrirsögn þessa kafla, hvort Aristóteles myndi fallast á hið neikvæða viðhorf talsmanna FPV til aðferðar og kenningar í hefðbundinni merkingu þeirra hugtaka. Eftir því sem ég fæ best séð er svarið við þeirri spurningu nei. Hinn aðferðafræðilegi „ís“ Aristótelesar á miklu meira skylt við harðkorna ís hefðbundinnar aðferðafræði en mjúkís FPV, hvað þá hinn bráðnandi ís póstmódernismans. Heimspekileg aðferð Aristótelesar snýst umfram allt um að leita að frumreglum (archai) hlutanna. Leiðin til þess er sú að hyggja fyrst að birtingarmyndum (fainomena) þessara hluta í reynslu okkar. Stundum er slíkum birtingarmyndum einfaldlega safnað saman sem rannsóknargögnum til að eyða smám saman, með aðleiðslu og alhæfingum, djúptækri vanþekkingu okkar á rannsóknarefninu. Stundum er birting- armyndunum hins vegar safnað í því augnamiði að eyða innri árekstrum og vand- kvæðum í þeim skoðunum (endoxa) sem við þegar höfum um efnið. Í síðara tilvikinu nýtir Aristóteles sér rökræðulistina sem hann þáði í arf frá Sókratesi og Platóni. Rök- ræðulistin stefnir að samkvæmni skoðana, lagfæringu einnar í ljósi annarrar uns jafn- vægi er náð þar sem hinar sjálfum sér samkvæmustu og stöðugustu einar standa eftir. Þetta er hins vegar ekki einber samkvæmnishyggja, eins og þekkt er til dæmis úr nútíma siðfræði og stjórnspeki af aðferð Johns Rawls, hinu „ígrundaða jafnvægi“, því að Aristóteles leyfir sér að velja eða hafna kerfisbundið skoðunum sem lagðar eru í púkkið. Ekki er einungis gerð krafa um að „við“, sem búum yfir skoðununum í upp- hafi, séum sæmilega yfirvegað fólk (það er líka krafa hjá Rawls) heldur hikar Aristóteles ekki við að taka með í reikninginn vissar hugmyndir um heiminn sem enginn hefur ef til vill gert sér í hugarlund áður en sem hann rökstyður að séu nauð- synlegar til þess að heimurinn, eða einstakir hlutar hans, geti yfirhöfuð orðið við- fangsefni vísindalegrar rannsóknar. Rökræðulist Aristótelesar er þannig „gagnrýnin“ fremur en „hrein“; hann áréttar til dæmis að við getum ekki rökrætt af viti um mark- mið siðferðis og stjórnspeki nema gefa okkur að maðurinn hafi ákveðið sameiginlegt eðli sem unnt sé að fullgera með farsælu lífi. Að gefinni þeirri nauðsynlegu forsendu megi hins vegar hefja samræður um hvert nákvæmlega þetta eðli sé (sjá bók Irwins, 1990, sem dregur upp skýra mynd af aðferð Aristótelesar). Vitaskuld átti Aristóteles ekki í fórum sínum hugtök á borð við vísindakenningu eða E R K E N N S L A P R A X I S ? 14
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152

x

Uppeldi og menntun

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.