Uppeldi og menntun - 01.01.2005, Side 20

Uppeldi og menntun - 01.01.2005, Side 20
beitt er í skólum. Kennsla er hæfni til þátttöku í praxis, hæfni sem eingöngu verður skilin og túlkuð af einstaklingi er lært hefur á innviði viðkomandi praxis, á viðkom- andi stað og tíma, og lært að beina athöfnum sínum að markmiðum er tilheyra við- komandi praxis (W. Carr, 1995, bls. 69; 2004, bls. 61). Ég rýni betur í hugmyndina um kennslu sem praxis í lokakafla ritgerðarinnar, en hyggjum fyrst betur að þeirri stakhyggjutúlkun á fronēsis sem fram gengur af um- mælum forsprakka FPV hér að ofan. Stakhyggja (particularism) í siðfræði nefnist sú hugmynd að skilningur á innviðum siðferðilegs veruleika felist í næmi fyrir marg- breyttum kringumstæðum mannlífsins og blæbrigðum þeirra fremur en þjónkun við altækar kenningar. Gamalkunnri skoðun siðfræðinga um að sömu eiginleikar athafn- ar hljóti alltaf að fela í sér siðferðileg rök með eða móti henni er þar með hafnað; stak- hyggjan gengur þvert á móti út frá því að sömu eiginleikar athafnar geti stundum falið í sér rök með henni en stundum á móti, allt eftir eðli kringumstæðnanna (Dancy, 1993, bls. 60). Með ögn fræðilegra orðalagi þýðir þetta að engin einkvæm tengsl séu milli tiltekinna staðreynda og tiltekinna gilda; jafnvel þótt gildin velti á endanum á staðreyndum þá séu þetta ekki tvær hverfur á sama fati. Stakhyggjutúlkunin á fronēsis Aristótelesar kveður á um að þar sem hann talar um að fronēsis felist í skynjun þess sem við á í tilteknum aðstæðum þá eigi hann í raun við að fronēsis krefjist næmis fyrir hinu sérstaka sem engin altæk kenning geti höndlað. Nú eru vissulega til ýmsar gerðir stakhyggju og misróttækar. Sú róttækasta er sið- ferðileg innsæishyggja er gerir ráð fyrir því að siðferðilegir eiginleikar séu einstakir í sinni röð og smjúgi undan öllum röklegum skilgreiningum; við þekkjum þá nánast einvörðungu með því að sjá þá lifandi fyrir hugskotssjónum okkar. Ekki er öldungis ljóst hvers konar stakhyggju talsmenn FPV aðhyllast en orðalag þeirra sver sig allt í stakhyggjuætt. Fronēsis er þannig kennt við „næmi fyrir hinu einstaka“, „skyn- hæfni“, „aðstæðuskyn“ og svo framvegis. Við skiljum best hvað við er átt með því að huga að greinargerð Dunnes (1993) í bókinni sem flestir FPV-aðdáendur hafa solgið í sig. Dunne er hugfanginn af líkingu fronēsis við sjón eða glöggskyggni. Mannleg reynsla er þar í öndvegi, sem leið mannsins til að aðlaga sig veruleikanum; dygð og þekking eru þættir þessarar reynslu og fronēsis ljær þeim „auga“. Fronēsis er, með öðrum orðum, sjóntæki siðlegrar reynslu: næmið fyrir einstökum kringumstæðum sem gerir okkur kleift að „sjá rétt“ í hvert skipti en sem verður aldrei læst í altæk lög- mál þar sem hvert eitt það lögmál er við þættumst leiða af reynslunni væri fallvalt og kynni að hrynja við næstu reynslu okkar af nýjum aðstæðum (1993, bls. 280, 293, 297, 361). Það er engu líkara en Dunne hugsi sér að sannindin um siðlega þætti reynslunn- ar síist inn í okkur ef við störum nógu lengi á þau. En hvernig vitum við að sannind- in sem síast inn í okkur séu hin rétta siðlega mynd reynslunnar en ekki einber hilling eða missýning? Þar notum við okkur reynslu þess siðvitra (fronimos) sem er endan- legur mælikvarði hins göfuga og rétta. Við berum okkar dóm saman við hans og ef þessum dómum ber saman þá vitum við að við erum á réttri leið. Við treystum per- sónum í stað lögmála. Hið rétta logos kringumstæðnanna er það logos sem hinn sið- vitri myndi einblína á (1993, bls. 35, 258, 312; sjá einnig Aristóteles, 1995, I, bls. 267 [1107a]). E R K E N N S L A P R A X I S ? 20
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152

x

Uppeldi og menntun

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.