Uppeldi og menntun - 01.01.2005, Síða 25

kennsluna jafnóðum út úr huga nemendanna. „Kennslan“ sem þar færi fram gæti
vissulega haft eitthvert eigið gildi, til að mynda sem ánægjuleg dægradvöl, en hún
hefði ekki gildi sem kennsla.
Ég fæ því ekki séð að rönd verði reist við þeirri niðurstöðu að skilgreining
Aristótelesar á praxis sem sjálfmætri gjörð (það er gjörð sem hefur gildi í sjálfri sér)
grandi endanlega hugmynd FPV um kennslu sem praxis. Það merkir að sjálfsögðu
ekki að fronēsis hafi enga þýðingu í kennslu. Fronēsis hefur þýðingu í kennslu að svo
miklu leyti sem kennsla er siðlegur verknaður; fronēsis hefur sérstaka og augljósa
þýðingu í allri siðfræði- og lífsleiknikennslu en einnig í ýmiss konar ákvarðanatöku
um skipulag og framkvæmd kennslu sem stefnir að heill nemendanna. Aristóteles
tók enda skýrt fram að þótt fronēsis og technê heyrðu „hvorugt til annars“ (1995, II,
bls. 69 [1140a]) þá þyrfti oft á fronēsis að halda við framkvæmd technê. En það eitt
gerir kennslu ekki að praxis, því að í kennslu þurfum við líka á þeôria að halda (t.d.
þegar við kennum stærðfræði og rökfræði) og technê (þegar við kennum ýmiss kon-
ar listir, handmennt og íþróttir). Orton (1988) hittir sennilega naglann á höfuðið þeg-
ar hann segir að kennsla felist í samræmdri notkun hinna þriggja hugsunarhátta
Aristótelesar, þeôria, technê og fronēsis. Þó get ég ekki varist þeirri hugsun að ef einn
hugsunarhátturinn öðrum fremur sé eða eigi að vera ráðandi í kennslu þá sé það
technê og að kennsla eigi þannig mest skylt við poiêsis á borð við læknislist eða skip-
stjórn, eins og þeim var lýst hér að framan, það er verk sem í senn byggjast á list og
lærdómi og ekki verða reiknuð út af fullkominni nákvæmni fyrirfram en sem geta
samt haft hliðsjón af almennum kenningum og reglum. Lokatakmark kennslu er nú
einu sinni það að nemendur læri: takmark sem liggur handan verknaðarins að kenna.
Að því skapi, að minnsta kosti, er kennsla mun dæmislíkari poiêsis en praxis.
Ég læt svo hjali mínu um fronēsis-praxis viðhorfið lokið með þeirri stuttorðu en af-
dráttarlausu niðurstöðu að talsmönnum þess viðhorfs verði magur gróði að því að
sækja í Aristóteles sem viskulind um eðli kennarastarfsins, að minnsta kosti meðan
þeir sýna texta hans sjálfs ekki meiri trúnað en raun ber vitni um. Þegar ég les rit tals-
manna FPV rifjast raunar oft upp fyrir mér gömul kínversk dæmisaga um hefðar-
manninn Ye sem þóttist svo elskur að drekum að allar skreytingar í húsi hans urðu
að bera mynd þess fræga goðsagnadýrs. Þegar sjálfur himnadrekinn frétti af þessu
brá hann sér til jarðarinnar, stakk sér inn um glugga í húsi Yes og dillaði slímugum
halanum framan í hann. En þá brá svo við að hefðarmaðurinn fölnaði upp og tók sem
skjótast til fótanna. Lærdómurinn af dæmisögunni var sá að Ye elskaði ekki raun-
verulega dreka heldur drekaímyndina. Ég gæti best trúað því að eitthvað svipað gildi
um talsmenn FPV og hið meinta dálæti þeirra á Aristótelesi.
K R I S T J Á N K R I S T J Á N S S O N
25