Uppeldi og menntun - 01.01.2005, Side 33

Uppeldi og menntun - 01.01.2005, Side 33
Á undanförnum áratugum hafa þau viðhorf verið ríkjandi að einstaklingurinn sé virkur gerandi í eigin námi og þroska. Kenning Piagets lagði grunn að þessum við- horfum en hann leit svo á að börn byggðu upp eigin þekkingu í víxlverkandi sam- skiptum sínum við umhverfið. Vygotsky deilir með Piaget viðhorfum til virkni ein- staklingsins, en hann lítur á félagsleg samskipti og menningu sem grundvöll náms, og á nám sem forsendu þroska einstaklinga. Seinni tíma rannsóknir hafa einnig stutt þau sjónarmið að nám barna tengist félagslegum og menningarlegum aðstæðum (Rogoff, 1990); þroski barna er t.d. ekki eins algildur þvert á menningarsvæði eins og Piaget gerði ráð fyrir. Til að skilja hvernig nám fer fram nægir ekki að skoða hvað gerist innra með einstaklingunum. Námið á sér stað í félags- og menningarbundnu samhengi sem setur mark sitt á allt námsferlið. Námshvötin er ekki einungis háð innra ástandi, þ.e. virkni einstaklinga og upplifun þeirra af eigin hæfni (Bandura, 1997; Deci, 1975); hún er samofin félags- legum og menningarlegum þáttum. Hugtakið námssamfélag (learning community; sbr. Edwards o.fl., 2002) hefur til dæmis verið notað til að undirstrika að félagsleg samskipti og menning skapa rými fyrir og efla áhuga einstaklinga á námi. Samkvæmt kenningum félagslegrar hugsmíðahyggju verður nám einstaklinga ekki slitið úr tengslum við það samfélag sem námið fer fram í; námið er háð þeim hugsunarhætti og venjum sem felast í menningunni og tungumálinu (Vygotsky, 1989, 1978). Hvert menningarsamfélag leggur börnum og fullorðnum til tæki til vitsmuna- legrar aðlögunar. Til dæmis eru aðferðir fólks við að halda utan um upplýsingar og til að leggja eitthvað á minnið annars konar núna en fyrir einni eða kannski aðeins hálfri öld. Sem dæmi má taka að þá orti fólk vísur til að halda upplýsingum til haga, og lærði vísur til að leggja upplýsingar á minnið. Nútímafólk notar yfirleitt annars konar leiðir, m.a. leiðir sem tengjast tæknivæðingu nútímans. Það þróar með sér annars konar tungumál, hugsun og þekkingu en forfeðurnir. Námið felur í sér aðlög- un að menningu samtímans og jafnframt möguleika á þátttöku í menningunni og þróun hennar. Tungumálið skipar veigamikinn sess í náminu samkvæmt þessum kenningum (Vygotsky, 1989). Hugtökin eru eins konar verkfæri sem gera okkur kleift að hugsa um það sem við upplifum og til að tjá okkur í samskiptum við aðra. Vygotsky gerir greinarmun á tvenns konar hugtökum; sjálfsprottnum hugtökum sem lærast í dag- legu lífi og athöfnum, og fræðilegum hugtökum sem eru afsprengi menningarinnar. Fræðileg hugtök eru notuð til að túlka fyrirbæri, flokka og útskýra og þarfnast sér- stakra skilgreininga. Sem dæmi má nefna hugtökin nafnorð og sagnorð, andheiti og samheiti, og einnig hugtök sem kennaranemar glíma við á námskeiði í sálfræði, skema og skilyrðing. Þessi tvenns konar hugtök lærast á ólíkan hátt og tengsl milli orðs og inntaks eru ólík. Sjálfsprottnu hugtökin verða sjálfkrafa hluti af vitund okk- ar vegna þess að þau tengjast beint hlutum, skynjunum og daglegri reynslu og lær- ast í athöfnum, störfum, í leik og í samskipum við aðra. Fræðilegu hugtökin eru flóknari, og þau innhverfast smátt og smátt í vitund okkar. Einstaklingur sem leitast við að skilja fræðilegt orð sem hann þekkir ekki verður að glíma við merkingu þess – t.d. í samræðum við aðra – og tengja hana við önnur hugtök sem hann þekkir (Vygotsky, 1989). Þessi innri vinna leiðir til þess að orðið fær smátt og smátt R A G N H I L D U R B J A R N A D Ó T T I R 33
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152

x

Uppeldi og menntun

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.