Búfræðingurinn - 01.01.1947, Side 9

BÚFRÆÐINGURINN
7
um langt árabil, og víða mun líka íljótlega hafa verið hætt kornyrkju-
tilraunum. Margir af ökrunum, sem þannig voru yfirgefnir, hafa svo á
fáum árum orðiS grasi grónir. Ekki er þó vitaS, hvort nokkuS hefur
veriS hirt um þessar grassléttur, en sjálfsagt hafa þær flestar skilaS
litlum arSi, nema áburSur hafi komiS til. Má því vel vera, aS mikiS af
þeim hafi aftur falliS til óræktarinnar og hæpiS sé aS telja akuryrkjuna
upphaf túnræktar hér á landi. Þó eru lagaákvæSi bæSi í Grágás og
Jónsbók, er henda til þess, aS nokkurt samband liafi veriS þar á milli,
og hljóSa þau svo: „Menn eigu at hrjóta jörS, ef þeir vilja, til taSna
sér eSa akra, þó at fleiri eigi saman, ok eigu'þeir jafngóSri jörS at
auka sína töSu, er síSar auka.“
Af Jressu má aS minnsta kosti álykta, aS á fyrstu öldum íslands
hyggSar liafi land veriS brotiS eSa pælt til töSuræktar á líkan hátt og
til akuryrkju.
Líklega hafa túnin þó í upphafi aSallega orSiS til viS útgræSslu um-
hverfis hýbýli manna og dýra, án þess aS nokkur jarSvinnsla ætti sér
staS. Þetta á í raun og veru ekkert skylt viS hugtakiS ræktun aS öSru
en því, aS þessi útgræSsla varS af völdum áburSar, sem ýmist hefur
veriS borinn á landiS eSa féll þar niSur af tilviljun.
Þó aS þessi túnrækt hafi veriS næsta ófullkomin, var þó eitt, sem
styrkti liana mjög, en það var öflug varzla fyrir ágangi húfjár, en hún
hefur víðast hvar veriS framkvæmd á þessum tímum meS görðum úr
torfi og grjóti.
Fátt segir af túnrækt forfeSra okkar langt fram eftir öldum, því að
þótt Búalög telji meSalmanns dagsverk aS velta fjórSungslandi (48.7
ferföSmum), þá má vera, að þar sé átt viS akurland áður brotið, og
sjálfsagt hefur sléttun túnþýfis óvíða verið framkvæmd að nokkru ráði.
Það er ekki fyrr en seint á 18. öld, að veruleg tilraun er gerð hér til
þess að hrinda í framkvæmd túnrækt méð sléttun túnþýfis, svo að um
muni, því að þó að áhugamenn á 17. öld og fyrri hluta 18. aldar hafi
frammi ýmsar tillögur til viðreisnar landbúnaði og reynt sé að fram-
kvæma sumar þeirra, þá snúast þær mest um ræktun nýrra jurta, garð-
yrkju og kornrækt, en minna um lúnræktina.
Arið 1770 er Landsnejndin svo kallaða skipuð (Landkommissionen).
Hún vann mikið starf og bar fram margháttaðar lillögur til viðreisnar
þjóðinni, og frá tillögum hennar er sprottin Þúfnatilskipunin jrá 13.
maí 1776, þar sem hverjum, er jörð hefur til ábúðar, er gert að skyldu