Búfræðingurinn - 01.01.1948, Blaðsíða 44
42
BÚFRÆÐINGURINN
efni (Acetone, Beta-oxy-sinjörsýrur og Acetediksýrur) svoköll-
uð Ketonejni í stórum stíl í blóðinu. Þessi efni finnast hjá heil-
brigðum nautgripun^ bæði í vöðvum og lifur og breytast Jrar
við hinn eðlilega kolvetnabruna líkamans í feitar sýrur.
Kaldadoðinn leggst einkum á hámjólka kýr, sem af einhverri
orsök fá kolvetnarýrt fóður og byrja þá að brenna fituefni lík-
amans.
Þá finnast þessi ketonefni í blóði, þvagi, útöndunarlofti
lungnanna og í mjólkinni.
Efni þessi hafa sérkennilega lykt, ekki ólíka klóroformlykt og
má því oft finna þá lykt úr vitum kaldadoðakýrinnar, þvagi
hennar og mjólk.
Sjúkdóm þennan kalla Danir „Husmandssyge", sem þýða
mætti „smábændaveiki“ og kemur það til af því, að hans gætti
mest hjá smábændum, sem fóðruðu mikið á mat.
Upprunalega var kaldadoðinn álitinn allt annars eðlis, en
hinn venjulegi doði, og gera það sumir enn í dag. Aðrir, t. d.
Norðmenn hafa lýst honurn sem króniskum doða og hafa séð
góðan árangur af loftdælingu sem læknisaðgerð.
Sá, sem fyrst lýsti kaldadoðanum ítarlega var danskur dýra-
læknir. Hann áleit kaldadoðann einkum leggjast á hámjólka-
kýr, fóðraðar á miklum mat og bæri einkum á honum 3—6
fyrstu vikurnar eftir burð, oftast seinni hluta vetrar.
Síðar komu upplýsingar frá öðrum löndum og virðist Jsar
kaldadoðinn gera vart við sig allan ársins hring.
Fagmenn eru ekki á eitt sáttir um hvað veldur þessari trufl-
un á efnaskiptingu í líkamanum og sjúkdómseinkennin geta
verið margs konar, er því erfitt að gera glögga grein fyrir Jreim
í stuttu máli.
Það má segja að kaldadoði geri einkum vart við sig skömmu
eftir burð (einlivern tíma á fyrstu 3 vikum eftir burð). .
Það getur því verið erfitt fyrstu daga eftir burð, að úrskurða
hvort um doðaslen eða kaldadoða er að ræða, ef kýrin er lystar-
dauf, máttfarin og sljó.
Ég býst við að oft megi skera úr um það með því að loftdæla
kúna. Loftdælingin læknar oftast doðaslenið strax. en kulda-
doðann ekki eins örugglega.