Búfræðingurinn - 01.01.1948, Blaðsíða 106
104
BÚFRÆÐINGURINN
ur og nota hann í kælivatn það, sem notað er til kælingar mjólk-
urinnar.
Þegar safnað er ís að vetrinum, er bezt að ná í tjarnarís, eða
ís af vötnum. Árís er ekki talinn eins góður, m. a. af því að hann
er oft sendinn og því ekki eins verðmætur.
Þar sem ís er, að jafnaði, safnað af tjörnum, er þess vandlega
gætt, að sópa snjó burt af svæði því sem ísinn er tekinn af, því
að ef snjórinn blotnar og frýs síðan, verður slíkur ís Ioftkennd-
ari en annars og þarf þá meira af honum.
Nauðsynlegt er að skera ísjakana jafnt, þannig, að kantarnir
verði sléttir. Er þá hægt að hlaða honum betur í kofann og
lofthólfin á milli jakanna verða minni. Helzt á að taka ísinn í
köldu veðri og ekki fyrr en seinnipart vetrar. Venjuleg jaka-
stærð er um 200 kg.
Eitt það örðugasta við söfnun íssins er, að það verður að
byrgja hann vel og að hann tekur mikið húsrúm. Þegar athugað
er hversu mikinn ís þarf að taka fyrir sumarið, verður að fara
eftir því hversu mikla mjólk skal kæla og taka fullt tillit til
rýrnunar. Bræðsluhiti íssins er 80 hitaeiningar. Sé gert ráð fyrir
því að bóndinn hafi 100 kg. mjólk á dag, sem kæla á frá 37—38
gr., þarf um 40 kg. ís á dag fum 3000 hitaeiningar). Eins og
þegar hefur verið nefnt verður að gera ráð fyrir einhverri rýrn-
un og reynslan hefur kennt manni, að ekki veiti af því að gera
ráð íyrir 2%. Sé gert ráð fyrir að nota þurfi ís í 250 daga ársins,
verður bóndinn að safna um 20 rúmmetrum íss, eða um 1,2—
1,5 rúmmetrum pr. kú á ári.
Þessi útreikningur er ekki nákvæmur, en getur þó gefið litla
bendingu um hið nauðsynlega ísmagn. Hér er þó ekki reiknað
með annarri notkun en þeirri, sem þarf við kælingu mjólkur-
innar.
Til þess að losna við óhæfilega rýrnun, verður að stafla ísn-
um vel, hylja holur og loftrúm með einhverju einangrunarefni
eða muldum ís, og hafa ískofann á svölum stað, þar sem sól nær
ekki að skína á hann. Nauðsynlegt er að hafa ískofann skammt
frá mjólkurhúsinu, því að annars er hætt við því að hann rýrni
uin of á flutningnum frá kofanum til mjólkurhússins.
ískofarnir geta verið á margan hátt. Sumir grafa ískofana í