Ársrit Nemendasambands Laugaskóla - 01.01.1928, Blaðsíða 123
121
aldarinnar skorti heilindi. Öllu ægði saman í þjóðlífinu,
illu og góðu, og það þurfti ekki svo lítið þrek til þess að
kjósa rétt og hafna rétt. Lífið gaf engum grið, annað hvort
varð að vinna eða falla, og það var bæði styrkur og veila
aldarinnar. Það neyddi menn til þess að taka á öllum
kröftum til þess að bera hærri híut, en samviskan var ekki
altaf spurð ráða, hvernig haga skyldi baráttunni.
1 Þessi truflun á þjóðlífinu vakti margt af svefni með
þjóðinni, bæði ilt og gott. Heilar ættir rísa upp; koma
franr úr myrkri liðins tíma, og kasta sér með æðisgengn-
um tryllingi inn í baráttuna; fara eins og stormur um alt,
og leggja undir sig alt og alla. En svo kemur fallið. b>ær
hverfa aftur inn í skugga gleymskunnar. Þrek þeirra er
þrotið eftir þann þunga skatt, sem baráttan krafðist af
þeim. Þær hafa þotið fram hjá líkt og glóandi vígahnött-
ur, og skilið eftir lýsandi rák á himni sögunnar, sem
verpur Ijósi yfir alla samtíð þeirra. Þannig var Sturlunga-
ættin. Engin ætt hefur átt eins marga afburðamenn á sama
tíma. En kostunum fylgja gallarnir oft. í henni virðast
saman komnir bestu kostir og verstu gallar þjóðarinnar.
Og það er eirimitt þess vegna, að saga þjóðarinnar uin
þetta tímabil verður saga Sturlunga.
Sturlungasaga er eins og voldugur varði þessa tímabils,
þar sein margir menn aldarinnar eiga sinn stein sem
minnismerki. En steinarnir eru ólíkir að lögun og gerð.
Sumir eru sléttir og fágaðir, aðrir hvassir og hrufóttir,
sunrir með skörpum og hreinum línum, aðrir með óljósum
dráttum, alt e'ftir því, hvernig sá var gerður, sem steinn-
inn er til minnis um. —
Steinn Þorgils skarða er með skörpum og hreinum lín-
um. Enginn getur lesið Sturlungu til enda, án þess að taka
eftir þessum glæsilega manni, sem stingur svo mjög í stúf
við óhreinlyndi og fláttskap aldarinnar. Hann er fastur í
gerð, sjálfum sér samkvæmur alt í gegn, heill og sterkur.