Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1937, Blaðsíða 26

8
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
mínu viti meginþættir: tunga, þjóð-
ernisvitund, menning. Hvern þeirra
mun eg síðan skýra nokkuð út af
fyrir sig. En þess er rétt að' geta
undir eins, að náið samhengi er á
milli þeirra allra. Tungan er því
aðeins verð þess, að rækt sé við
hana lögð, ef hún er lykill og leið að
sérstakri og verðmætri andlegri
menningu, sem verður ekki aflað
jafn vel án hennar. Hagnýtt gildi
hennar í lífsbaráttunni er sama og
ekki neitt. Þjóðernisvitundin getur
ekki haldist við, nema hinar íslenzku
ættir eigi sér sameiginlegan menn-
ingararf, sem þær meta og virða.
Svo mikils virði, sem sjálfur kyn-
stofninn (race) kann að vera, þá er
víst, að hann er ekki nema hráefni,
sem getur mótast á margvíslegan
hátt eftir umhverfi, lífsskoðun og
menningu. Er ærið tækifæri til
þess að athuga þetta í Ameríku. Og
saga íslendinga frá upphafi sýnir
það gjörla, að lífsstefna og hug-
sjónir landnámsmanna annars veg-
ar og landið og lífsskilyrðin hins
vegar réðu meira um örlög og ein-
kenni þjóðarinnar en kyn og kyn-
blöndun. Það verður því menning-
in, sem mest veltur á, þegar til úr-
slitanna kemur. En nú skal eg
víkja að því að athuga dálítið hina
þrjá meginþætti íslenzkrar þjóð-
rækni, sem að framan eru nefndir
hvern fyrir sig.
III.
Það er augljóst mál af því, sem
þegar er sagt, að ensk tunga hlýtur
að verða höfuðmál, móðurmál, hinna
íslenzku ætta í Vesturheimi, og er
þegar orðin það að miklu leyti. Það
er engin furða, þó að íslendingum
heima fyrir og hinum eldri kyn-
slóðum vestan hafs þyki sárt til þess
að vita og hugsa. Tungan er svo
nátengd þjóðerninu, að milli beggja
verður víðast hvar ekki greint. Þjóð-
ernisbarátta undirokaðra þjóða og
þjóðabrota kemur venjulega eink-
um fram sem barátta fyrir viðhaldi
tungunnar, og um það eru iðulega
háðar blóðugar styrjaldir eða seigt
og langvinnt þóf, þótt án vopna sé.
En um þetta efni er bezt að horfast
í augu við staðreyndirnar, í stað
þess að stinga nösum í feld sinn og
þora ekki að sjá eða vilja ekki sjá
það, sem óhjákvæmilegt er. En þó
að staðreyndin sé ein og hin sama,
má bregðast við henni með ýmsu
móti. Sumir menn eru svo gerðir,
að ef þeir telja sér ósigur vísan í
einhverri baráttu, vilja þeir leggja
niður vopnin þegar í stað eða jafn-
vel hlaupa í lið með hinum tilvon-
andi sigurvegara til þess að flýta
fyrir úrslitunum og vera réttu megin
að leikslokum. En engin afstaða
getur verið fjær drengilegri sjálfs-
virðingu, eins og hún hefir verið með
öllum órotnum þjóðum og ekki sízt
íslendingum. Þjóð vor hefir frá
fornu fari samhliða öllum öðrum
trúarskoðunum trúað á örlög, hörð
og miskunnarlaus eins og landið,
sem hún hefir byggt. En hún hefir
líka trúað því, að þessum örlögum
væru ein takmörk sett: Þau gætu
ekki beygt öruggan mannsvilja.
Sóminn var undir því kominn að
berjast til þrautar, við hvaða ofur-
efli sem var að etja, og bjarga svo
manngildinu, dýrustu eigninni, þó
að allt annað færi forgörðum. Þetta
er sá kjarni goðsögunnar um Ragna-
rök, sem vakið hefir aðdáun hinna