Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1937, Síða 148

130
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
einn stað er búið að flytja 250,000 mílur,
eða sem svarar tíu jafnleng-dum í kringum
jörðina. Sýnir hann fram á hversu hagur
allra einstaklinga út um heim allan er orð-
in nátengdur. Veröldin er ekki lengur
það sem hún var og engin framar sjálfum
sér nógur. — Hún er nábýlli og smærri,
og bál kynt fyrir búa dyrum brennir allan
almenning irni!
Frá þessu viðhorfi viljum vér snúa oss
að öðru vildara útsýni og renna augum
aust-norður um höf — til Norðurlanda.
—“Sól skín sunnan á salarsteina.”
Aldrei hefir betur komið í ljós hin hald-
góða og þrautreynda menning Norður-
Ianda en nú. Þegar aðrar þjóðir eru að
sökkva dýpra og dýpra í óhamingju og
skuldir fyrir vigbúnað hafa þær lagt alla
stund á að hlaða upp sín heima vé. Þær
hafa stýrt framhjá skerjum öfga og of-
ríkis og fylgt hinu spaka fyrirmæli Hug-
svinnsmála: “Eigur þínar skalt eigi til of-
neyzlu hafa, heldur neyt með hugspeki.”
Skipar Svíþjóð þar öndvegið. Hefir hún
nú getið sér frægð sem fágæt er og gott
er til að vita, um hinn mentaða heim, en
einkum í lýðstjómar löndum eins og
Bandaríkjunum og Brezka ríkinu. Sam-
vinnustefnan hefir þar orðið ofan á, án
þess að frá lýðræðinu sé horfið. Hefir
hún náð til allra stétta og ríkið stutt
hana með ráð og dáð. Til hófs hefir verið
stefnt. Fátækra hverfin í stórborgunum
hafa horfið, samvinnuhús verið reist í
þeirra stað, sem einstaklinga eignir, og
ríkið eða bæirnir tekið að sér rekstur
alþjóðar fyrirtækja með þeim árangri að
skattar hafa lækkað og fé sparast til nyt-
samra stofnana. Sem næst hefir engu
verið eytt til herbúnaðar, og öll hafa
Norðurlönd staðið í skilum með skulda-
afborganir sínar, engin loforð falsað og
engan svikið. I Evrópulöndunum hafa
menn horft undrandi á þetta sem með
Svíum sérstaklega er að gerast og leitt
ýmsum getum að þvi hvort þetta fái var-
að. Hallast þó fleiri réttsýnir menn að
því að þetta sé hin sannasta sjálfsbjargar-
stefna er nú sé uppi, er til varanlegrar
farsældar leiðir.
Þetta skapar nokkuð annað viðhorf en
það sem vér höfum athugað og bjartara.
Hér er um syipaðar kenningar og stefnur
að ræða og annarstaðar eru boðaðar, en
þær eru öðruvísi útlits og í framkvæmd
færðar, og getum vér ekki þakkað það
neinu öðru en hinni norrænu lífsspeki er
þroskað hefir einstaklinginn og sprottin
er upp af sérstakri skapgerð norrænna
þjóða, reynslu og athugun um þúsundir
ára. Það er þessi lífsspeki, þetta við-
horf við vandamálunum, sem oss ber
nauðsyn til að varðveita og í ástundun
vorri að reynast hér sem nýtastir borgar-
ar ,að rækta og sveigja hugsunarhátt
hins hérlenda þjóðlífs að.
Eg vil bregða hér upp nokkrum dæmum
þeirrar lífsspeki er tekin eru úr þessu
fornriti voru, “Hugsvinnsmálum”. Þó
Hugsvinnsmál séu að nokkru leyti þýðing
eldra rits, er búningur þeirra samt al-
norrænn sem og skoðanir og kenningar.
Fyrsta boðorðið sem þau setja er um
orðheldni og réttdæmi: “Bregð þú ei af
þeim lögum er sjálfur setur”. “öðrum
heita skalt eigi því er und öðrum átt”.
Það er fallvalt og getur leitt til svika.
Þetta er hið æðsta og sannasta boðorð
til hegðunar út á við í félagslífinu. Sá
sem getur sér þann orðstír í hverju máli
honum er hvarvetna treyst.
Annað boðorðið varar við hégóma og
fleðuskap, gagnvart útlendingum og ó-
kendum. “ókunnugan mann, virð engu
framar, en þinn vísan vin; brigð eru út-
lendra orð.” Er setning þessi svo sönn
að hún ætti að vera síðast og fyrst í minni
höfð.
Þá er hið þriðja boðorðið til sjálfsþrosk-
unar. “Reyn hvat et sanna sje. Aldur-
lægi sínu kvíði engi maður né um þat
önn ali, dugir eigi dagur þeim er dauða
forðast, engi feigð um flýr.”
Hið fjórða er um lífsmetin sjálf og byrj-
ar með þeim sannindum: “Margt er fríð-
ara en fé”. Alt það kapp sem á stór-
gróðann er lagt og í fyrirrúmi situr fynr
almennri velfarnan færir engum
æðstu gæði. Aftur er hitt vist, að “enga
sýslu, mátt þér æðri geta, en kenna nýtt
ok nema.”
Margur hyggur að sér standi óhamingja
af öðrum en slíkt er fásinna. — “ögæfu