Hugur - 01.06.2008, Blaðsíða 17

Erindi Konfúsíusar við samtímann
15
einum eða öðrum hætti hulinn er með vissum undantekningum mjög vestræn, en
Nathan Sivin hefiir skrifað mikið um þetta. Liður í þessu er sú þróun sem átti sér
snemma stað í stærðfræði. Þar er að finna ýmsar þversagnir skynjunar og skiln-
ings. Til dæmis segja skynfærin okkur að hornah'na í rétthyrndum ferhyrningi
sem myndar grunnh'nu tveggja þríhyrninga sé endanleg. En í vissum tilvikum
er skilningsgáfa okkar í mótsögn við skynjunina. Til dæmis er rótin af tölunni 2
óræð tala. Sams konar þversögn gildir um töluna pí. Ég hef reynt að útskýra mun-
inn á vestrænni og kínverskri heimspeki fyrir kínverskum nemendum mínum
með því að benda á að vestræn heimspeki varð til eftir að stærðfræði hafði þróast
með Pýþagórasi og fleirum. I Kína átti sér hins vegar ekki stað þróun í stærð-
fræði fyrr en snemma á Han-veldistímanum, en þá var upphafsskeiði kínverskrar
heimspeki þegar lokið og segja má að öll helstu viðfangsefni hennar hafi þá verið
komin fram. Þetta skýrir einnig áherslu vestrænnar menningar á sértæka hugsun.
Skynreynsla getur ekki gert grein fyrir óræðum tölum og því þarf að grípa til
sértækra tóla skilningsgáfunnar.
Er hérþá einhvers konarfirring á ferðinni?
Upp að vissu marki, já, en svo bætist við hana hugmyndin um guð sem barst frá
Miðausturlöndum. Auðvitað er þægilegt að hugsa sér að til sé alvitur, algóður guð
sem svarar spurningunni um tilvist alheimsins og stöðu okkar sjálfra innan hans.
En honum fylgja margar erfiðar spurningar, til dæmis um tilvist hins illa í heim-
inum. Afhverju gat hann ekki komið í veg fyrir að Nói tæki með sér mýflugnapar
í örkina? Af þessu leiða allar þær þjáningar sem birtast í verkum Kierkegaards,
sjúkdómurinn til dauðans, uggur og ótti, örvænting og svo framvegis. Þessar
þjáningar eru vissulega mjög raunverulegar, en þó einungis raunverulegar þeim
sem hefur fengið í sig djúpan skammt af arfleifð kristninnar.Trúleysingi væri ófær
um að skrifa slíka hluti.
Tu Weiming hefur bent áþað sem hann nefhir hina mannheimsfrteðilegu (anthropo-
cosmic) vídd íkínverskri heimsþeki. Tengist húnþessu?
Já, hún er önnur hlið á þekkingarfræðilegri bjartsýni. Lítum til dæmis á hið
þrískipta dao, tiandao (leið himinsins), didao (leið jarðarinnar) og rendao (leið
mannsins). Himinninn og jörðin fara sínar eigin leiðir, en maðurinn geturfundið
leið til samstillingar við tiandao og didao. Vandinn er sá að finna hver þessi leið
er, hvað rendao er. Kínverjarnir virðast aldrei hafa dregið í efa að finna mætti sh'ka
mannlega leið. Á hinn bóginn opnast gátt fyrir merkingarleysuna um leið og
maður tekur trú á almáttugan guð. Þar er ekki gefið færi á annarri leið.
Því er oft haldið fram að tiltekin grundvallarhugtök innan heimsþekinnar séu ein-
ungis merkingarbær innanþessfrumspekilega rammaþar semþau urðu til ogþróuðust.
Það hlýturþájafnframt að gilda um kínversk hugtök. Erhœgt aðgerafullkomna grein