Hugur - 01.06.2008, Blaðsíða 16

H
Geir Sigurðsson ræðir við Henry Rosemont Jr.
sig. Þetta er enn talsvert vandamál í vestrænni hugsun. Hér þarf að brúa bilið á
milli tækni og tilfinninga. Við spyrjum okkur í dag hvers vegna við ættum að
hegða okkur siðferðilega. Ef ég spyrði hina fornu konfiísíusarhyggjumenn myndu
þeir að öllum líkindum ekki skilja spurninguna. En ef þeim tækist að skilja hana
myndu þeir vafah'tið benda á að sá sem þarf að spyrja sh'krar spurningar eigi við
alvarlegan vanda að stríða.
Vestræn hugsun virðistpjást af ákveðinnipversögn, sem kemurpegar fram hjá Platoni,
og birtist ígjánni á milli möguleikans ápekkingu á siðferði annars vegar og hins vegar
peirrar hegðunar sem slíkpekking krefst. Mætti hugsa sér aðpessa gjá sé unnt að brúa
meðpví að hagnýt skynsemi verði ekkigreind frá fræðilegri skynsemi?
En bæði Platon og Aristóteles notast við hugtakið „hagnýt viska“ eða phronesis
og einkum hjá Sókratesi kemur það sterkt fram að sá sem höndlar sannleik-
ann neyðist til að fylgja honum. Ef þú hefur raunverulega þekkingu og ekki bara
skoðun kemstu ekki hjá því að hegða þér í samræmi við þessa þekkingu. Sókrates
h'kir þessu við rúmfræði í samræðunni Menóni. Þegar þér hafa skilist reglurnar
til að komast að raun um flatarmál þríhyrnings ferðu aldrei rangt að við það.
Með sama hætti er mikilvægt að læra um gildishugtök á borð við hið góða, dygð,
vináttu og fegurð. Ef okkur tekst að öðlast þekkingu á því hvað þessi hugtök fela
í sér hegðum við okkur með fögrum, góðum og siðferðilegum hætti. Eg er ekki
viss um að ég sé alveg sömu skoðunar en myndi gjarnan vilja að þessu væri svo
farið. Kennarar hljóta að fallast á að eitthvað á borð við þetta sé rétt. Annars er
illa komið fyrir menntun, því þar með eru engin sjáanleg tengsl á milli þekkingar-
öflunar og siðferðis. Af hverju ættum við að bisa við að mennta börnin okkar
ef menntunin gerir þau að skrímslum? Þannig að ég myndi alls ekki vilja kasta
teóríu fyrir róða, heldur endurskoða hana eða hugsa upp á nýtt. Og hér tel ég
að óaðgreinanleiki skynsemi og tilfinninga sem konfusíusarhyggjan og kínversk
heimspeki almennt gera ráð fyrir geti verið mikilvægt framlag til sh'krar endur-
skoðunar. Robert Solomon, sem lést fyrir stuttu, gerði mikilvægar rannsóknir á
þessum óaðgreinanleika. Raunar virðist augljóst að sterk tengsl eru þarna á milli.
Eg reiðist þér ekki án þess að hafa einhverja skoðun á þér sem veldur reiði minni
og sömuleiðis get ég ekki betur séð en að allar skoðanir sem einhverju skipta hafi
að geyma tilfinningalegan þátt. Þetta er nú mikið að ryðja sér til rúms en þegar ég
var í námi var alger aðgreining staðreynda og gilda viðtekin skoðun.
Þegar ég hóf að leggja stund á kínverska heimspeki vaktipaðfljótlega athygli mína að
í henni var ekki að Jinna neitt sambærilegt við pá Ifspjáningu sem víða máfinna í
vestrænni hugsun og kemur helstfram í vitund um merkingarleysi og óvissu sjálfsins
um eigið verðmæti. Hvað erpað í kínverskri hugsun sem kemur í vegfyrirpetta?
Thomas Metzger var fyrstur til að nota hugtakið „þekkingarfræðileg bjartsýni"
um heimspekilega sýn Kínverja. I því felst að við getum séð heiminn eins og
hann er efvið leggjum okkur fram. Sú hugmynd að raunveruleikinn sé okkur með