Hugur - 01.06.2008, Blaðsíða 70

68
Svavar Hrafn Svavarsson
(1009^7-12). Niðurstaða slíkxa rökfærslna er sú að ekkert sé eitthvað ákveðið.7 8
Þetta er innsæi þessara hugsuða, segir Aristóteles: ef x er ópekkjanlegt sem F eða
ekki-F, pá er x ekki raunverulega F eða ekki-F.s
Það sem kemur skýrt í ljós hjá Sextosi, en alls ekki í upphaflegri gerð full-
yrðingarinnar, eru tengslin á milli veruleika og sýnda. Annars vegar höfum við:
(a) ef x er raunverulega F, pá sýnist x óbrigðullega vera F, en hins vegar: (ai) ef x
er raunverulega F, pá er x pekkjanlegt sem F ásamt (a2) ef x er pekkjanlegt sem F,
pá sýnist x ávallt vera F. I upphaflegri mynd kemur þekkjanleikinn hvergi fram.
En samkvæmt Sextosi höfum við engan aðgang að veruleikanum nema gegnum
sýndir, og eina ástæðan fyrir því að sýndum sé treystandi, og eina leiðin til að rétt-
læta skoðanir okkar á veruleikanum, væri óbrigðulleiki sýndanna.
Nú sjáum við hvaðan styrkur fullyrðingarinnar kemur, hvers vegna hún hefur
komið mönnum í uppnám; það er erfitt að gera grein fyrir grundvelli þekking-
arinnar. Til að hafna fuUyrðingunni þarf annað hvort að hafna því að veruleikinn
sé þekkjanlegur (sem fáir hafa viljað gera) eða því að eini mælikvarði sannleikans
sé fullkomin samkvæmni og óbrigðulleiki sýndanna. Sú slóð hefiir oft verið troðin
af þekkingarfræðingum fornum og nýjum. Samt eru sum svið einkennilega erfið
viðureignar, ekki síst svið siðferðisins, eins og sést af fyrrnefndu dæmi Mackies.9
Hvað um það: sem fyrr segir er hægt að mæta fullyrðingunni á einfaldan hátt,
þ.e.a.s. með því að finna eitthvað sem virðist óbrigðullega vera F (og reyndar er
það iðulega gert innan siðfræðinnar).Takist það er skilyrðinu fuflnægt.
Fullyrðing (a2), ef x er pekkjanlegt sem F, pá sýnist x ávallt vera F, er býsna
afdráttarlaus. Hins vegar er hægt að samþykkja hana í grunninn en veikja og
skilyrða á ýmsa lund hvað það merki að x virðist óbrigðullega vera F. Til dæmis
mætti segja: ef x erpekkjanlegt sem F, pá virðist x óbrigðullega vera F eðlilegum og
skynsömum áhorfendum við eðlilegar eða jafnvelfidlkomnar aðstœður. Reyndar má
finna fullyrðinguna í þessari mynd hjá Sextosi (Höfuðdrættirpyrrhonismans 3.179).
Einhvern veginn þannig yrði hún ásættanlegri fleiri heimspekingum, því breyt-
ingin afgreiddi flest fræg dæmi um ágreining sýndanna. Hvað um það: ef maður
finnur nú eitthvað sem virðist óbrigðullega vera F, þá gæti maður andað léttar og
þóst vita að x væri F, og þess vegna væri x raunverulega F. Og það yrði ábyggileg-
ur, óvefengjanlegur og öldungis frumspekilegur sannleikur. Og nú komum við að
þætti Platons.
7 Sömu áherslu á þekkjanleika og notkun skilyrðissambandsins má finna í brotum Demokrítosar,
Prótagórasar og Herakleitosar. Greinargerð Aristótelesar í 4. bók Frumspekinnar bendir til þess
sama, sem oggagnrýni Platons á Prótagóras í samræðunni Þeætetos. Um mögulegt baksvið skoð-
unarinnar, sjá Svavar Hrafn Svavarsson (2004: 286-90).
8 Því hefur verið haldið fram að Aristóteles beini spjótum sínum gegn Pyrrlioni þar sem liann
beinir rökum gegn skoðunum sem vissulega má finna hjá Pyrrhoni. Það stenst varla; sjá Svavar
Hrafn Svavarsson (2004).
9 Sextos notar rök sín gegn þeirri staðhæfingu að til séu náttúruleg gildi (að eitthvað sé náttúrulega
gott eða vont). Uppruni skilyrðissambandsins kann vel að vera innan umræðna 5. aldar f.Kr. um
stöðu hins réttláta og góða, hvort þetta séu mannasetningar eða náttúruleg fýrirbæri.