Hugur - 01.06.2008, Blaðsíða 23

Erindi Konfusíusar við samtímann
21
flestir vestrænir heimspekiskólar telja sig blessunarlega lausa við. Asamt Tu Weiming,
Herbert Fingarette og RogerAmes hefur pú jaflnan lagt áherslu á mikilvœgipessarar
trúarlegu víddar. Gerir sú vídd ekki kröfu um að við verðum átrúendur, tökum trú á
konfiísíusarhyggju, og erpaðpá ekki annmarki á heimspeki konfúsíusarhyggjunnar?
Nei, það er alls ekki annmarki. Astæðan fyrir því að ég hef fengið jákvæð viðbrögð
við umfjöllun minni um konfusíusarhyggju er einmitt sú að konfusíusarhyggja er
ekki útilokandi. Þegar ég tala um mikilvægi hefðar og siða, mikilvægi háttprýði,
þess að bera hag annarra fyrir brjósti, gegna hlutverkum sínum með merkingar-
bærum hætti og leita uppfyllingar í þessu h'fi, þá er það ekki í mótsögn við það
að vera kristinn, gyðingur, múslimi, hindúi, búddisti, rastafaríanisti eða bara hvað
sem er. I þeim skilningi er vel unnt að tilheyra einhverjum þessara trúarbragða
af fullri sannfæringu en samt taka kenningar konfusíusarhyggju mjög alvarlega.
Konfusíus talar vissulega um helgiathafnir eða siði en það má einfaldlega skilja
sem helgiathafnir og siði eigin menningarhefðar. Það eru vissar kínverskar
helgiathafnir sem við rækjum einfaldlega ekki og aðrar sem við rækjum sem
Konfusíusi fyndist tvímælalaust stórfúrðulegar. Hér er því ekkert sem útilokar
aðra trú. Annað sem styður þetta er að konfúsíusarhyggja felur ekki í sér kreddur
sem við þurfúm að fallast á. Rætt er um mikilvægi hefðar og siða og það geta allir
sem tilheyra kristni, gyðingdómi eða íslam vel skilið og fallist á.
Hvaðpá um trúleysingja?
Margir trúleysingjar hafa einnig hefðir í heiðri, sem til dæmis tengjast forfeðrum.
Ef William Godwin og Mary Wollstonecraft eiga sér afkomendur í dag eru þeir
eflaust stoltir stjórnleysingjar og trúleysingjar. En þarna eru Hka siðir og helgi-
athafnir. Hvað varðar tilvitnun þína í Cantwell Smith þá eru þessar spurningar um
trúarbrögð þáttur í vestrænni trúarbragðafræði sem á rætur sínar að rekja til jesú-
íta og miðaðist því ávallt við kristni sem fyrirmynd trúarbragðanna. Samkvæmt
þessu snerist nánast allt um það hversu mikið eða h'tið hin eða þessi trúarbrögð
líkjast kristni, hvort sem um er að ræða pygmía á gresjum Afríku, konfúsíusar-
hyggjumenn, advaita vedanta á Indlandi og allt þar á milli. Þessi tilhneiging er
enn til staðar, enda þótt nokkuð hafi dregið úr henni. Hvað sem því h'ður hefur
konfúsíusarhyggja líklega fleiri einkenni sem eru frábrugðin kristni en h'k henni.
Ef einblínt er á muninn á þessum heimi og yfirskilvitlegum heimi og ekki á það
hvernig finna megi merkingu í þessu lífi þá eiga kristni og konfúsíusarhyggja ekk-
ert sameiginlegt. Við Roger Ames erum á einu máH um það að yfirskilvideiki sé
ekki til staðar í kínverskri hugsun og að það sé ekki bara tímasóun að leita að sh'ku
heldur leiði það okkur á villigötur og komi í veg fyrir skilning okkar á konfúsískri
hugsun. Allt á sér þar stað innan þessa heims, jafnvel það sem Kínverjar kalla
„anda“ og enginn yfirskilvidegur guð er þar á ferðinni. Svo lengi sem áhersla er
lögð á það að skapa merkingu innan þessa heims er konfúsíusarhyggjan í algerum
samhljómi við önnur trúarbrögð.