Hugur - 01.06.2008, Blaðsíða 172

170
Ritdómar
Hvað lærir sá sem lærir heimspeki, en
ekki bara um heimspeki? Hér eru fimm
svör sem ég held að séu öll rétt, eða að
minnsta kosti eitthvað í áttina:
• Að vera gagnrýninn og vefengja „hin
sjálfbirgu svör“ og það sem er almennt
haft fyrir satt.
• Að vera fær um að rökræða og hugsa
skipulega um hinstu rök tilverunnar
og tilgang lífsins.
• Að greina rök og átta sig á aðalatrið-
um í skoðunum manna og málflutn-
ingi.
• Að átta sig á mótsögnum í eigin
þankagangi og komast yfir þær.
• Að vera fundvís á röklega möguleika,
geta tengt hugtök með frumlegum
hætti og „hugsað út fyrir rammann."
Vcl má vera að svörin séu fleiri en ég held
samt að flestir geti verið sammála því að
sá sem hefiir náð leikni í einhverju af því
sem hér var talið hefur að minnsta kosti
komist nokkuð áleiðis í heimspeki.
Þjálfun í heimspeki á háskólastigi felst
oft í því að nemendur lesa, rökræða og
gagnrýna texta eftir höfimda sem hafa
náð langt í greininni, eru færir í að gagn-
rýna, rökræða, greina, átta sig á mótsögn-
um og „hugsa út fyrir rammann". Ef vel
tekst til læra nemendur að taka ný við-
fangsefni svipuðum hugartökum og höf-
undarnir sem þeir lesa og komast jafnvel
svo langt að grípa skynsamlega á ein-
hverju með nýjum hætti.
Það er álitamál hvort rétt er að beita
sömu kennsluaðferð í framhaldsskóla.
Þar lærir hver nemandi margar greinar og
heimspekin getur því ekki verið nema lít-
ill hluti af því sem hann fæst við. Á þessu
skólastigi gefst því varla tími fyrir þjálfun
sem innifelur lestur mjög langra'og erfiðra
texta. Það kann því að vera fullt vit í að
láta framhaldsskólanema lesa yfirlitsrit
eða kennslubók. En eigi slík bók að styðja
við kennslu { heimspeki, en ekki bara um
heimspeki, held ég að höfundar þurfi að
gera sér skýra grein fyrir hvers konar þjálf-
un og æfingu nemendur eiga að fá.
Formáli Ármanns og Róberts er fáorð-
ur um kennslufræði heimspekinnar og af
texta bókarinnar er erfitt að glöggva sig
á hvað höfundar telja felast í því að læra
heimspeki. Þeir segja þó (s. 10) að textinn
eigi að vera heppilegur til umræðu og af
því má ráða að þeir ætli nemendum að
æfast í heimspekilegum þankagangi með
því að ræða saman um efni bókarinnar.
I henni eru vissulega áhugaverðar hug-
myndir og nokkrar vel valdar tilvitn-
anir sem góður kennari getur notað til
að koma rökræðum af stað. Ef þeir sem
kenna bókina draga þessi umræðuefni
fram og gæta þess að láta fróðleikinn
ekki yfirskyggja þau, þá er vafalaust hægt
að nota bókina til að þjálfa nemendur í
að rökræða um ýmis heimspekileg efni.
*
Heimspeki fyrirþig er skrifuð á góðri ís-
lensku. A stöku stað eru þó hnökrar á
máli, stíl og frágangi:
• Á s. 30 stendur: „Þegar hann svo legg-
ur sjálfur af stað verður hann fyrst
að komast þangað sem skjaldbak-
an er þegar hann lagði af stað (S,).“
Hér væri betra að hafa samræmi í tíð
sagna, sleppa „(S,)“ sem gerir textann
bara mglingslegan, og rita: „Þegar
hann svo leggur sjálfur af stað verð-
ur hann fyrst að komast þangað sem
skjaldbakan var þegar hann lagði af
stað.“
• Á s. 51 er farið rangt með tilvitnun í
þýðingu Magnúsar G. Jónssonar á
Orðrœðu um aðferð eftir Descartes. Þar
stendur „... sálin, sem gerir mig að
því sem ég er, er fúll aðgreind frá lík-
amanum ...“ en í þýðingu Magnúsar
(útg. HIB 1991, s. 98) stendur „... sálin,
sem gerir mig að því sem ég er, er að
fúllu aðgreind frá líkamanum ..."
• Á s. 56-7 er orðið „meme“ þýtt með
„mem“. („Meme“ er orð sem Rich-
ard Dawkins fann upp til að tala
um „erfðavísa menningarheimsins",
þ.e. hugmyndabrot og hátterni sem