Hugur - 01.06.2008, Side 25

Erindi Konfúsíusar við samtimann
23
Hnattvæðingin virðist krejjastþess að vestrænir heimspekingar kynni sér betur heim-
speki sem hefur mótast utan Vesturlanda. Hvort erpað hagnýt eða siðferðileg krafa?
Bæði. En ég vildi gjarnan sjá meira af raunverulegri samræðu en ekki kappræðu
á milli hinna mismunandi menningarheilda. Slík samræða myndi fela í sér sam-
eiginlega leit að sambærilegum einkennum í siðferði og trú á meðal búddista,
hindúa, konfusíusarsinna, múslima, kristinna, daóista, súfista o.s.frv. Það ættu að
fara fram þvermenningarleg heimspekiþing þar sem boðandi gildi eru rædd og
samræður byggjast á gagnkvæmri virðingu en ekki umburðarlyndi. Ég hef ávallt
verið þeirrar skoðunar að sú hugmynd að „umbera" hinn sé með öllu ófullnægj-
andi. Það má vel umbera aðra með því að sniðganga þá. Nú þurfum við að bera
raunverulega virðingu fyrir öðrum, til dæmis hugsa með okkur: hvernig getur
greind og góðhjörtuð persóna haft slíkar skoðanir? Þegar við höfum tök á að
svara sh'kum spurningum fyrir þessa mismunandi hópa, nú á dögum einkum fyrir
músUma, þá tekst okkur smám saman að gera okkur grein fyrir því að þetta fólk
er engu síður mannlegt, góðhjartað og greint en við sjálf. Þá þurfum við að byggja
upp sameiginlegan orðaforða, finna leið til að yfirvinna það sem hefur sundrað
okkur og finna sameiginlegan lágmarksgrundvöll siðferðisins til að binda enda á
fjöldamorðin og hungursneyðirnar í heiminum.
Það erfreistandi að setjapetta í samhengi við áherslu Konfusíusar á lærdóm.
Að sjálfsögðu. Þetta snýst allt um menntun. Ef hnattvæðingin gerir okkur kleift
að læra um Kínverja er það vissulega skárra en að óttast þá eða hafa illan bifur á
þeim. En frá mínum eigin sjónarhóh tel ég mikilvægara að við getum lært mikil-
væga hluti Æfþeim.
Að lokum: hvernig hefur pér tekist að viðhalda bjartsýni pinni á að heimurinn fari
batnandi?
Eg hef átt því láni að fagna að komast að raun um að hinn konfusíska fyrir-
myndarpersóna,ykwzí, er ekki bara fortíðarfyrirbæri, því ég hef þekkt eina slíka.
Það er Noam Chomsky, fyrrum kennari minn og góður vinur, sem hefiir haldið
áfram störfum sínum af krafti og reisn. Hann er hfandi dæmi um kafla 14.38 í
Samræðum Konfusíusar. kennarinn sem heldur ótrauður áfram jafnvel þótt hann
viti vel að hann muni ekki ná markmiðum sínum. Chomsky er fullljóst að hann
mun ekki ná markmiðum sínum en hann heldur samt áfram. Eingöngu sú vissa
að til er hfandi junzi enn þann dag í dag, og það á Vesturlöndum, hefur ávallt
verið mér mikill fræðilegur og siðferðilegur innblástur.