Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Síða 27

25
var vetrarins". Annan vetur eftir lát Skalla-Gríms
þegar Egill hafði helst í huga að fara á fund Aðal-
steins konungs að vitja heita hans, en engin skip
höfðu þá komið til íslands um sumarið vegna far-
banns, „þá gerðist Egill ókátr og var því meiri
ógleði hans, er meir leið á veturinn".
Enda þótt skaphöfn Egils beri vott um frum-
stæðan óhemjuskap, sem varla á sinn líka í
heimsbókmenntunum, þá er tilfinningalíf hans allt
svo innibyrgt og aðkreppt, að hann fær einungis
tjáð reiði sína með vopn í hönd þar sem hægt er að
drepa andstæðinginn. Egill hefur snemma á ævi
lært þessi viðbrögð af föður sínum og kemur það
glöggt fram í viðskiptum þeirra feðga, þegar hann
er 12 vetra gamall. Skalla-Grímur hafði reiðst
ambáttinni, Porgerði brák, fóstru Egils, fyrir að
taka upp hanskann fyrir strákinn, og rekið hana
fyrir björg. Egill gerði sér þá lítið fyrir og hjó verk-
stjóra föður síns banahögg, þann er kærastur var
Skalla-Grími. „En Skalla-Grímur ræddi þá ekki
um, ok var þat mál þaðan af kyrrt, en þeir feðgar
ræddust ekki við, hvorki gott né illt, og fór svo fram
þann vetur“. Þegar andstæðingurinn er hins vegar
friðhelgur eða ótilgengilegur, þá beinir Egill reiði
sinni inn á við og tekur „ógleði mikla" þar til
uppgjörið hefur átt sér stað og hann fengið sitt
fram, þá gerist hann „allkátr“ á ný.
Fyrstu viðbrögð Egils við sonarmissinum birtast
í líkamlegum einkennum, sem bera með sér að
reiðin sjóði niðri í honum. „En þat er sögn manna,
at hann þrútnaði svá, at kritillinn rifnaði, svá ok
hosurnar“. En í þetta skiptið er enginn andstæð-
ingur til staðar, sem hægt er að ná sér niðri á með
vopnum og öll von um uppreisn útilokuð með öllu.
Reiði Egils á sér enga útrásarleið og þrýstist því inn
í hans eigið brjóst, þar sem hún magnast slíkum
krafti að sérhver líkamleg og andleg hræring lam-
ast, lífslöngunin fjarar út og hann grípur til örþrifa-
ráða. Fyrir klókindi og eggjunarorð Þorgerðar
lætur Egill þó til leiðast að reyna til við skáldskap-
inn, og hún leggur ríkt á við hann að yrkja erfi-
kvæði til þess að halda honum við það efni, sem
liggur þyngst á honum og rótar við tilfinningum
hans. Og hún ristir kvæðið á kefli svo að hann er
nauðbeygður að stauta upphátt hverja setningu og
upplifa þar með svölunina í hinu talaða orði. I
þunglyndisköstum sínum hafði Egill aldrei áður
getað tjáð tilfinningar sínar í orðum í áheyrn vel-
viljaðrar manneskju. Að vísu hafði hann trúað
Arinbirni fyrir ást sinni á Ásgerði, því að „segjanda
er allt sínum vin“, en þar mun hafa búið undir meiri
slægð en einlægni þar sem hann vildi fá Arinbjörn
sem milligöngumann, enda varEgill „allkátr“ strax
eftir brúðkaupið.
Undir handleiðslu Þorgerðar er Egill knúinn til
að sjá fyrir sér í huganum þá atburði sem hann lýsir
í orðum í kvæðinu og tilfinningarnar fá þá jafn-
framt útræslu (katharsis) í eiginlegri merkingu
Aristotelesar. Árangurinn lætur heldur ekki á sér
standa. „Egill tók at hressast svá sem fram leið að
yrkja kvæðið" og þegar hann hafði lokið því að
fullu, hafði hann tekið gleði sína aftur.
Það hlýtur að vekja athygli að ferli þau sem hér er
lýst, koma heim og saman við niðurstöður rann-
sókna og reynslu nú á dögum. Kannski hafa menn
þó ekki enn skilið nógsamlega terapeutiskt gildi
skáldlegrar tjáningar.
HEIMILDIR
1. Jónsson, V. Lækningar (Curationes) séra Þorkels
Arngrímssonar. Reykjavík, Helgafell 1949.
2. Jónsson, V & Blöndal, L.H. Læknar á tslandi
(Inngangur). Reykjavík, ísafoldarprentsmiðja
1945.
3. Wright, E. Medieval Attitudes Toward Mental
Illness. Bulletin, History og Medicine 1939, 7; 352-
6.
4. Riddarasögur. Bjarni Vilhjálmsson bjó til
prentunar. fslendingasagnaútgáfan 1954.
5. íslendingasögur. Guðni Jónsson bjó til prentunar.
íslendingasagnaútgáfan, Reykjavík, 1953.
6. Nordal, S. fslensk menning. Reykjavík, Mál og
menning 1942.
7. Frank, J. D. Therapeutic Factors in Psychotherapy.
Am. J. of Psychotherapy 1971, 25; 350-61.
8. Haley, J. Strategies of Psychotherapy. New York,
Grune & Stratton 1963.
9. Storr, A. Human Aggression. London, Allen Lane
The Penguin Press 1968.
10. Kristjánsson, J. Kvæðakver Egils Skallagríms-
sonar. Reykjavík Almenna Bókafélagið 1964.
11. Finnbogason, G. Um nokkrar vísur Egils Skalla-
grímssonar. Skírnir 1925, XCIX ár, 161-5.
)