Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Side 57

55
Hallgrímur Magnússon
GEÐSJÚKDÓMAR ELDRA FÓLKS, ALGENGI,
GANGUR OG TÍÐNI INNLAGNA
EFNISÁGRIP
Kannaöir hafa veriö geðsjúkdómar allra íslend-
inga sem fæddir voru árin 1895, 1896 og 1897. Á
aldrinum 61-81 árs eru elliglöp og geðbrigðasjúk-
dómar (affective disorders) algengustu geðsjúk-
dómarnir. Algengi elliglapa, einkum erfiðari til-
fellanna, fer hækkandi með aldrinum, en algengi
geðbrigðasjúkdóma (affective disorders) breytist
lítið með hækkandi aldri. Gangur geðsjúkdóma er
kannaður og það vekur athygli að tæp 60% af
sjúklingum með geðbrigðasjúkdóma hafa langvar-
andi einkenni. Bent er á að þetta kunni að stafa af
ófullnægjandi meðhöndlun. Eins og við mátti
búast eykst tíðni innlagna vegna geðsjúkdóma með
hækkandi aldri, einkum innlagnir á elli- og
hjúkrunarheimili.
INNGANGUR
Það er alkunna, að með auknum meðalaldri hefur
athygli manna beinst meira og meira að sjúkdóm-
um sem tengjast ellinni. Þetta á ekki síst við um
geðsjúkdóma því þeir eru oftast langvinnir og
meðhöndlun erfið og kostnaðarsöm. Hér er ætlun-
in að greina frá athugun á geðsjúkdómum fólks á
aldrinum 61-81 árs, athuga algengi sjúkdómanna
og gang þeirra og skýra frá tíðni innlagna sem
beinlínis má rekja til geðsjúkdóma.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Geðsjúkdómum allra íslendinga, sem fæddir voru
á árunum 1895, 1896 og 1897 hefur verið fylgt
eftir allt frá árinu 1910 (1, 2, 3). í þessari grein eru
til umræðu tvö tímabil. Það fyrra hefst er meðal-
aldur í úrtakinu er 61 ár og lýkur við 75 ára meðal-
aldur. Þá hefst seinna tímabilið, en því lýkur svo er
meðalaldur úrtaksins er 81 ár. Tafla I sýnir fjöld-
ann í úrtakinu í upphafi fyrra tímabilsins og í upp-
hafi og við lok þess seinna. Eins og vænta mátti eru
konur heldur fleiri í úrtakinu er þessum háa aldri er
náð. Upplýsingum um geðheilsu allra í úrtakinu
var safnað með því að tala við heimilislækni hvers
og eins. Ef nægar upplýsingar fengust ekki með
þeim hætti, var talað við einstaklinginn sjálfan eða
aðstandendur hans. Auk þess var stuðst við eftir-
talin gögn:
1. Sjúkraskrár frá öllum geðdeildum.
2. Læknabréf eða sjúkraskrár frá öllum sjúkra-
húsum á Stór-Reykjavíkursvæðinu og flestum á
landsbyggðinni.
3. Læknabréf eða sjúkraskrár frá flestum hjúkr-
unar- og elliheimilum landsins.
4. Dánarvottorð.
Á grundvelli þessara upplýsinga var sjúkdóms-
greining geðsjúkdóms sett þar sem það átti við og
ýmsar aðrar upplýsingar skráðar, m.a. dánarorsök
skv. dánarvottorði, félagslegar aðstæður og hæfni,
og fjöldi innlagna á sjúkrahús. Allir sem fengu
greininguna elliglöp uppfylltu eftirtalin skilmerki:
1. Minnis- og hugsunartruflanir, nægilega miklar
til að valda erfiðleikum við dagleg störf og sam-
skipti.
2. Nýorðnar breytingar á persónuleika, eða skert
dómgreind.
3. Full meðvitund.
4. Einkenni byrja eftir 60 ára aldur.
Æskilegt hefði verið að taka með skilmerki um
truflun á starfsemi heilabarkar (cortical dysfunc-
tion), s.s. „afasiu", „apraxiu" eða „agnosiu“ og
skilmerki um skerta „abstrakt" hugsun. Þetta var
ekki unnt, því sjaldan lágu fyrir ótvíræðar upp-
lýsingar um þessi atriði.
Elliglöpum var skipt í tvo flokka. Væg elliglöp
voru svo nefnd ef truflun á minni, hugsun eða
persónuleika náði að raska daglegu lífi sjúklings-
ins, án þess að hann þyrfti teljandi hjálp til daglegra
TAFLAI
Fjöldi fslendinga, sem fæddir voru á árunum 1895-97 og lifandi
við 61,75 og 81 árs aldur.
Karlar Konur Bæöi kyn
Lifandiárið 1957, meðalalduról ár 1817 1887 3704
Lifandi áriö 1971, meðalaldur 75 ár 1207 1443 2650
Lifandi árið 1977, meðalaldur 81 ár 811 1076 1887