Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Blaðsíða 68

66
hinir fyrri. Þar er fyrst og fremst um aö ræöa sam-
band þeirra einkenna sálræns sjúkleika, sem
fundust hjá börnunum, við geðheilsu þeirra síðar.
Þetta samband er einkum gagnlegt að skoða,
vegna þess að það sýnir okkur e.t.v. betur en margt
annað, hvers konar einkenni eru líklegust til þess
að þróast í varanlega vanheilsu, og þá um leið
hvaða einkenni ber helst að hafa í huga og leita
lækninga við þegar í bernsku. Um er að ræða níu
einkenni, þegar bæði kyn varðar, auk líkamlegra
sjúkdóma hjá börnum. Rétt er þó að láta sér nægja
að staldra við þau sjö, sem marktæka fylgni sýna
við 1% skekkjulíkur. Það eru höfuðverkur, kækir,
fælni, samskiptaerfiðleikar, óhlýðni, árásaratferli
og námserfiðleikar, en þetta síðastnefnda einkenni
fellur auðvitað mjög í sama farveg og einkenni
næsta flokks hér á undan. Athyglisvert er að mis-
munandi einkenni eru marktæk við 1% skekkju-
mörk hjá drengjum og telpum. Hjá drengjum eru
það kækir og námserfiðleikar, en hjá telpunum
höfuðverkur, samskiptaerfiðleikar og árásaratferli.
Eins og áður hefur verið skýrt frá var eftirat-
hugun hinna 292 einstaklinga að hluta til fólgin í
persónulegu viðtali. Auk þess geðheilsumats, sem
á viðtalinu var byggt, voru unnar úr því allmargar
breytur, sem e.t.v. geta sýnt hvers konar aðstæðum
og ástandi góð/slæm geðheilsa er oftar en hitt sam-
fara. Fylgni sex þessara breyta við geðheilsu er
sýnd á töflu III. Þar er einnig sýnd fylgni lögbrota
skv. sakaskrá við geðheilsu. En upplýsinga um lög-
brot var aflað með öðrum hætti eins og áður
greinir. Allar þessar breytur fýlgjast marktækt að
við geðheilsu, með einni undantekningu þó.
Afengismisnotkun hjá konum fylgist ekki að við
geðheilsu þeirra. Líklegasta skýringin er, hversu
fáar konur í þessum hópi misnota áfengi að eigin
sögn.
UMRÆÐA
Svo virðist sem eftirathugunarhópurinn gefi
nokkuð rétta mynd af heildarúrtakinu og því sé
leyfilegt að taka mark á niðurstöðum. Tvær megin
niðurstöður blasa þar við augum. Hin fyrri er sú, að
marktæk samsvörun er með upphafsathugun og
eftirathugun hvað geðheilsu varðar og hefur geð-
heilsa í bernsku samkvæmt því talsvert forspárgildi
um geðheilsu á fullorðinsaldri. Verður þetta að
teljast allgóður stuðningur við þá skoðun margra,
að mikilvægt sé að ráða bót á geðrænum vanda,
þegar einstaklingurinn er í bernsku. Þá er þetta
ennfremur stuðningur við það þróunarsálfræðilega
sjónarmið, að rætur geðkvilla liggi alloft í bernsku
einstaklingsins.
TAFLA III
Marktækir fylgnistuðlar (feitletrað p *(l.() 1. aðrar tölur p' 0.0? I
Fylgni nokkurra breyta úr eftirathugun vid gedheil.su á
fullorðinsaldrí. N: 292 (Karlar: 136, konur: 156).
Geðheilsa fullorðinna
Breytur Karlar Konur Alls
Lögbrot .28 .18 .24
Starf -.34 -.23
Menntun -.16 -.34 -.24
Hjúskaparstétt .26 .18 .21
Hjúskaparaðlögun .41 .31 .33
Viðhorf til eigin uppeldis .29 .15 .19
Áfengismisnotkun .27 .20
TAFLA IV
Samanburður á „félagslegri aðlögun“ 222 Stokkhólmsdrengja
eftir 21 árs aldur við „symptom-belastning“ í bemsku.
„Félagsleg aðlögun“ 21 árs „Symptom-belastning'*
í bernsku
Ej sjálvförsörjande 10.7% Sociala katastroffall och problembarn 25.7%
Nágon brist 15.4% Máttliga symptom Látta symptom 30.4% 22.0%
Sjálvförsörjande 73.8% Symptomfria 22.0%
Önnur niðurstaða er sú, að geðheilsa breytist
miklu oftar til hins betra frá bemsku til fullorðins-
ára fremur en hið gagnstæða. Er það vissulega
mjög svo ánægjuleg niðurstaða. Skoðun á töflu 1
og þeim upplýsingum, sem henni fylgja, sýnir enn-
fremur að mjög er það sjaldgæft, að þeir sem hafa
haft góða geðheilsu sem börn hrapi langt niður sem
fullorðnir, en hins vegar er næsta algengt, að böm-
um með slæma geðheilsu batni til muna, er þau
fullorðnast. Eðlilegt er að skilja þetta svo, að hafi
uppeldi barns tekist farsællega og góður grunnur
verið lagður að persónuþroska og geðrænu jafn-
vægi, þurfi einstaklingur að verða fyrir verulegum
áföllum á unglingsárum og fyrstu árunum þar á
eftir til þess að geðheilsa hans raskist til muna. Sá
ávinningur sem honum hefur hlotnast í bemsku
verður ekki auðveldlega frá honum tekinn. Og á
hinn bóginn má einnig segja, að enda þótt geð-
heilsa kunni að vera slæm í bemsku er síður en svo
fólginn í því endanlegur dómur. Þær aðstæður, sem
barnið lifir við síðar, ráða miklu um það, hvort
vandkvæðin verða varanleg eða ekki. Þetta styður
sjónarmið þeirra, sem leggja áherslu á hversu
mikilvægt er að gefa gaum að aðstæðum barna á
unglingsárum, því að þá standi yfir lokaátakið um
mótun persónuleika. Af niðurstöðum að dæma
virðist mega ætla, að möguleikar unglinga hér á
landi til að öðlast góðan þroska, séu að öllum
líkindum betri en oft hefur verið látið í veðri vaka.
Enda þótt allmargar rannsóknir hafi verið
gerðar erlendis, sem taka til eftirathugunar á geð-