Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1983, Side 79

77
og við rannsóknir á stórum hópum fólks. Auk þess
að segja til um ákveðin sjúkdómseinkenni, bendir
ákveðinn fjöldi svara í vissum hlutum listans til
þess, að viðkomandi einstaklingur eigi við tauga-
veiklun að stríða.
Persónuleikapróf Cattells (12), Sixteen Person-
ality Factors (16PF), var notað sem annar mæli-
kvarði á geðrænt ástand þátttakendanna. Notuð
var C-gerð prófsins, íslensk gerð (13), en í henni
eru 105 spurningar og gefnir 3 svarkostir við
hverri. Prófið metur 16 þætti, sem eiga að mæla
varanleg einkenni á persónuleika auk einkenna
um andlegt álag og geðrænt jafnvægi, sem hafa áhrif
á starfhæfni einstaklingsins til lengri tíma.
Streituspurningarnar svonefndu voru 64 sam-
bærilegar fyrir báða hópana, sumar þó lítillega mis-
munandi orðaðar eftir því hvort þær áttu við sjó-
menn eða landmenn. Auk þess voru á lista sjó-
mannanna tvær spurningar, sem ekki vörðuðu
landmenn. í vali á spurningum var reynt að taka
mið af vinnuaðstæðum beggja hópanna, þótt ekki
fari hjá því, að aðstæðum tilraunahópsins, sjó-
mannanna, sé meiri gaumur gefinn. Spurningarnar
fjalla annars vegar um starfið sjálft og viðhorf til
þess, en hins vegar um ýmsa þá þætti í einkalífi,
fjölskyldumálum og félagsmálum, sem ætla má að
starfið hafi áhrif á.
TAFLA I
Meðalaldur togaramanna og verksmiðjustarfsmanna, annars
vegar áhafnar eins togara í forathugun (27 menn) og
starfsmanna einnar verksmiðju (140 menn), og hins vegar
hópanna, sem rannsóknin tók til
Togari ár Verksmiðja ár
Forathugun 32,2 48,3
Rannsókn 33,8 34,1
TAFLA 11
Skipting í yfirmenn og undirmenn (%)
Togari Verksmiðja
Yfirmenn 32 31
Undirmenn 68 69
Samtals 100 100
Fjöldi 116 81
TAFLA III
Fjöldi þeirra sem svöruðu spurningalistum.
Sjómenn Landmenn
Fjöldi Hlutfall Fjöldi Hlutfall
CMI 115 99 81 100
16PF 87 75 75 93
Streitusp. 92 79 68 84
Fjöldi alls 116 100 81 100
Við athugun á svörum við streituspurningunum
er einkum tvennt áhugavert. Annars vegar sú lýs-
ing, sem þar kemur fram á vinnuaðstæðum og
áhrifum þeirra hjá hvorum hópi um sig, en hins
vegar hvaða spurningar tengjast á einhvern hátt
vanlíðan eða streitu þeirra, sem svara. Hvað fyrra
atriðið varðar eru skoðaðar þær spurningar, sem
meira en helmingur annars hvors hópsins svarar
játandi, eins og fram kemur í fyrri hluta í töflum 5
og 6. Tengsl vinnuaðstæðna við mælikvarðana á
vanlíðan eða streitu eru ákveðin með því að finna
meðaltöl fyrir þátt C í 16PF-prófinu eða meðal-
fjölda já-a við CMI fyrir annars vegar þá, sem svara
streituspurningunni játandi, og hins vegar fyrir þá,
sem svara henni neitandi eða láta henni ósvarað.
Hvort mismunurinn milli meðaltalnanna er töl-
fræðilega marktækur er síðan prófað með
Student's t-test og er miðað við 5% marktækni-
mörk. Gefið er til kynna hvaða spurningar tengjast
öðrum hvorum eða báðum streitumælikvörð-
unum, bæði spurningar úr hópi þeirra, sem meiri
hluti þátttakenda í hvorum hópi svarar játandi og
eins nokkrar spurningar, sem færri svara játandi og
tengjast því streitu fyrir minnihluta mannanna.
NIÐURSTÖÐCR
Munurinn á persónuleika sjómanna og land-
manna, eins og hann mælist með 16PF-prófinu,
reyndist ekki ýkja mikill. Marktækur munur var
aðeins á tveimur þáttum. Annars vegar mældust
sjómenn nokkru spenntari og streitufyllri (Q4) og
hins vegar reyndust þeir félagslega næmari og til-
litssamari (N). Munur á meðaltölum í báðum
þessum þáttum reyndist marktækur við 5%
mörkin. Þegar CMI er borið saman við 16PF, má
sjá, að niðurstöðurnar fylgjast að (tafla IV).
Einkum ber CMI vel saman við þá þætti í 16PF,
sem mæla geðrænt ójafnvægi, þætti C, O og Q4.
Þannig má ætla að þeir mæli það sama og CMI að
einhverju marki. C-þátturinn hefur langsterkust
tengsl við CMI (r=-n0.27, P<0,001). Þessi þáttur
mælir tillfinningalegt jafnvægi og persónuþroska.
Þeir, sem fá lága einkunn í þessum þætti, hafa
almennt meiri einkenni um taugveiklun en hinir,
sem háa einkunn fá.
Það er athyglisvert, að C-þátturinn hefur öllu
minni fylgni (r= =0.27) við þann hluta CMI
spurningalistans, sem mælir eingöngu geðræn ein-
kenni (hluti M-R), þótt sú fylgni sé fyllilega mark-
tæk (p<0.001). Sýnir það væntanlega hve líkam-
legt ástand er veigamikill þáttur í geðrænu jafn-
vægi, enda telja margir að breytingar í líkamsstarf-
semi sé eini marktæki mælikvarðinn á streitu.