Búskapur hins opinbera 1980-1989 - 01.03.1991, Blaðsíða 21

árum af þessum 45, hin 34 árin var tekjuafgang-
ur. Að meðaltali hefur tekjuafgangurinn verið
um 1% af VLF á ári. Tekjuafgangurinn var
mestur á árunum 1951-1952 eða 4-5% af VLF,
en tekjuhallinn hins vegar mestur á árunum
1974-1975 eða um 3% af VLF. Á árinu 1986
varð umtalsverður tekjuhalli sem stafaði að
mestu af yfirtöku ríkissjóðs á uppsöfnuðum
orkuskuldum, sem gjaldfærðar voru á því ári.
Sama á að nokkru leyti við á árunum 1983 og
1989; sjá kafla 3.
Eins og fram kom hér að framan hefur vinnu-
afl í opinberri þjónustu vaxið gríðarlega frá
stríðsárunum. Árið 1940 voru um 1,3% vinnu-
afls í landinu í opinberri stjórnsýslu en aftur
4,9% árið 1988. í annarri opinberri þjónustu
voru 4% árið 1940 en 17,1% árið 1988. Hlut-
deild vinnuafls hjá hinu opinbera hefur því
fjórfaldast á þessu tímabili2).
í mynd 1.9 er að finna tegundaskiptingu opin-
berra útgjalda á árunum 1945 til 1989. Þar
kemur fram að hlutur samneyslunnar í opinber-
um útgjöldum hefur aukist úr rúmlega 42% árið
1945 í tæplega 48% á árinu 1989, og hlutur vaxta
úr tæplega 1% árið 1945 í 914% árið 1989.
Rekstrartilfærslur hafa hins vegar dregist sam-
an, eða úr því að vera ríflega 30% af útgjöldun-
um árið 1945 í rúmlega 23% árið 1989. Sama er
að segja um útgjöld til fjárfestinga, en rúmlega
26% opinberra útgjalda fóru til fjárfestinga árið
1945 en hins vegar rúmlega 19/2% árið 1989.
Séu viðfangsefni opinberra útgjalda skoðuð á
árunum 1945 til 1989 (sjá mynd 1.10) kemur í
ljós að um 30% af opinberum útgjöldum fóru til
félagslegra málefna árið 1945 en hins vegar um
56% útgjaldanna árið 1989. Hlutdeild þessa
málaflokks hefur því nær tvöfaldast. Til atvinnu-
mála fóru rúmlega 48% útgjaldanna árið 1945,
en aðeins rúmlega 24% árið 1989. Stjórnsýslan
tók til sín 14% útgjaldanna í byrjun tímabilsins
en aftur rúmlega 8% í lok þess. Vextir og önnur
mál voru 8% árið 1945 en tæplega 12% árið
1989.
2) Skilgreiningin á opinberri þjónustu er hér víðari en síðari
tíma skilgreining; sjá hluta 2.3.5.
19