Sagnir - 01.06.1993, Page 29

Kortssonar. Hann virðist hafa samþykkt
handtökuskipunina en vísaði málinu að
svo búnu aftur heirn i hérað. Þórarinn
kom ekki fram eiði í héraði enda búinn að
játa galdraverkin.46 Málið endaði loks á
Alþingi þar sem lögrétta dæmdi Þórarin
á bálið enda vart við öðm að búast þar sem
fyrir lá „... óneydd meðkenning Þórarins
um stúlkuna Hallfríði, að hún muni af
sínurn völdum dáið hafa.”47
A líkan hátt er farið í máli Páls Odds-
sonar úr Húnavatnssýslu sem ákærður
var fyrir galdra og þar á meðal að hafa
valdið veikindum prestfrúar nokkurrar.
Málið var fyrst tekið fyrir í héraði 1672 og
var Þorleifi Kortssyni, sem staddur var á
þingi, boðið að taka málið fyrir. Máli Páls
var alls fjórum sinnum vísað til Þorleifs
en hann þvertók ætíð fyrir að dæma í því
og vísaði því jafnharðan ffá sér, annað
hvort heim í hérað eða tii Alþingis sem
lét að lokum brenna Pál.4*
Eins mætti nefna mál Lassa Diðriks-
sonar sem tekinn var af lífi á Alþingi
1675. Lassi fell á eið í héraði eftir að hafa
verið ákærður fyrir að valda veikindum
sona Páls Björnssonar í Selárdal. Málinu
var vísað til Þorleifs Kortssonar sem vísaði
þvi áfram til Alþingis þar sem Lassi var
dæmdur.4'' Vert er að geta þess að Lassi
játaði aldrei neitt.
Þorleifhr virðist lítið hafa haft af öðr-
um líflátsdómum í lögmannstíð sinni að
segja ef undan eru skilin tvö mál. Þau
eru annars vegar mál Stefans Grímssonar
i Húnavatnsþingi og hins vegar mál
norðlensku nræðginanna Þuríðar Olafs-
dóttur og sonar hennar Jóns Þórðarsonar.
Heimildir eru af skornum skammti um
þessa dóma en þeir voru samþykktir á
Alþingi árið 1678.50 Um mál Stefans er
hvergi vimeskju að finna. í Mæli-
fellsannál er sagt svo frá að i sinni heima-
byggð hafi þau mæðgin ekki verið kunn af
fjölkynngi. Samt sem áður játuðu þau að
vera völd að veikindum konu Páls í Sel-
árdal sem og að hafa iðkað þann nýstárlega
ferðamáta að fljúga yfir helstu vatnsföll á
leið sinni vestur á firði.51
Að ofangreindu má álíta að Þorleifur
Kortsson hafi að öllum líkindum verið
mjög varfærinn í galdramálum. Hann
heldur sig fast við lagabókstafinn, verald-
legan eða Biblíuna eftir því sem við átti
°g er óragur við að vísa málum aftur
heim í hérað, sér í lagi efjátning viðkom-
andi lá ekki fyrir. Nú á tímum mundum
við varla telja Biblíuna tæka lagaheimild
en í tíð Þorleifs og sér í lagi í galdrantál-
um var hún ómissandi sem lögbók. Oll-
um þeim málum sem hér eru rakin vísar
hann frá sér til dóms ef ekki heint í hérað
þá til Alþingis, utan þriggja síðasttöldu
málanna. Hitt er svo annað mál að ef
játning lá fyrir eða lögrétta hafði fjallað um
málið var Þorleifhr óragur við að dæma
menn á bálið væri brotið þess eðlis. Þeir
dómar virðast þó vera í algeru samræmi
við lagabókstafi.
Konur í klípu
Það sem einkum skilur að galdrantál
hér á íslandi og annars staðar í Evrópu er
að hér vom sakbomingar upp til hópa
karlmenn. Af 121 galdramáli hér á landi
er aðeins vitað um tiu mál þar sem konur
vom ákærðar.52 Helmingur þeirra var í
embættistíð Þorleifs Kortssonar. Aðeins
ein af þessum konum var brennd en það
var Þuríður Olafsdóttir hin norðlenska
sem Þorleifur lét brenna árið 1678 og
minnst var á hér að framan.
En hvernig tók Þorleifur Kortsson á
galdramálum kvenna hér á landi ? Af
heimildum má ráða að Þorleifur hafi á
námsámm sínum dvalið í Hamborg á
þeim tímum er galdrabrennur vom enn
við lýði þar í landi. 1 Þýskalandi vom
einkum konur brenndar fyrir galdra og
því mætti æda að Þorleifur hefði verið
manna líklegastur til að aðhyllast erlendar
hugmyndir í galdramálum og taka harðar
á þeim málum er snertu konur. En sú
var alls ekki raunin.
Arið 1657 var lesið upp á Alþingi mál
Guðrúnar Sigurðardóttur úr Isafjarðarsýslu
en því var einfaldlega vísað frá.53
Máli Guðrúnar Jónsdótmr úr Barða-
strandasýslu er á svipaðan veg fárið. Guð-
rún náði ekki að korna fram eiði í héraði
þar sem sjö vitnanna vildu ekki sveija
fyrir allan galdur af hennar hendi. Samt
sem áður var Guðrún aðeins dæmd til að
„...nokkra refsing fai eftir góðri tempran
og tilhlutan velnefnds valdsmanns ... ,”54
Guðrúnamiálin tvö em ef til vill í
léttvægari kantinum en af þeim má þó
álykta að áhugi og trú valdsmanna á
galdri kvenna hafi ekki verið mikill.
Þáttar Þorleifs Kortssonar er ekki getið í
þessum málum en þó er líklegt að hann
hafi eitthvað haft með þau að gera þar sem
annað á sér stað í hans sýslu en hinu er
vísað til Alþingis í lögmannstíð hans.
Galdraryktið erfist
Þar em einkum galdramál tveggja
kvenna sem snerta Þorleif Kortsson með
beinum hætti. Það em mál Þuríðar Jóns-
dóttur frá Kirkjubóli og Margrétar Þórð-
ardóttur, Galdra-Möngu úr Trékyllisvík.
Mál þessara kvenna tengjast einmitt
tveimur af þeim málum sem rakin em
hér að framan, málum Kirkjubólsfeðga og
„farinu” í Trékyllisvík, en feður beggja
þessara stúlkna vom brenndir fyrir
galdra.
Stuttu eftir að þeir Kirkjubólsfeðgar
vora brenndir þóttist séra Jón þumlung-
ur og reyndar fleiri verða fyrir fjölkynngi
SAGNIR 27