Sagnir - 01.06.1993, Page 65

Sagnir - 01.06.1993, Page 65
Már Jónsson Setningar og söguþræðir eða um sagnfræði, skáldskap og bókmenntafræði Sameiginlegt með sagníræði og skáldskap er að hvort tveggja er nokkuð sem einhver skrifár. Sögð er saga og sagðar sögur. Sameiginleg er vonin um að hafa eitthvað að segja og gera það vel. Takist það er líklegt að höf- undur öðhst ótal lesendur og nokkrar vinsældir, því þörfin fýrir sögur er óskapleg meðal manna. Samræður hvers- dagsleikans em lítið annað en sögur. Ymist segir fólk fiá sjálfu sér eða það end- ursegir sögur sem það hefur heyrt um aðra, hvort sem það em ættingjar, vinir eða frægt fólk. Frá bamsaldri eram við sólgin í sögur. Tveggja ára sonur minn getur ekki sofnað á kvöldin nema hann heyri að minnsta kosti eina sögu af Pétri frænda sínum og aðra af góðu ljóni eða kisu. Með aldrinum fara böm sjálf að búa til sögur úr því sem þau hafa heyrt og séð. Sögumar skilgreina heiminn og fólki hður betur við að heyra og segja sögur. Það er einhveiju nær. Sögur em nauð- synlegar og óhjákvæmilegar til að botna í hfinu og skilja heiminn. Þær em næring fýrir andann og efniviður til umhugsun- ar. Þær veita upplýsingar, miðla reynslu og skerpa skilning á öllu sem gerist og gæti gerst. Raunvemleikinn sem slíkur er óviðráðanlegur, því alltof margt er um að vera, en sögur þjappa honum saman og veita yfirsýn yfir tiltekin atriði eða þyrpingu atriða sem skipta máli. Samskipti og samræður í hversdags- leikanum fuhnægja ekki þörf fólks fýrir sögur, heldur þarf að svala henni í sögum sem koma utan úr hinum stóra heimi, sögum sem ókunnugir búa til og festa í form sem hægt er að flytja á milli húsa. Slíkar sögur eru sameiginlegar öllum sem þekkja þær og sumar jafnvel kunnar hveiju mannsbami sem komið er til Brenna ætti a báíi sagn- frœðinga sem grípa til ó- sanninda, eins og gert er við peningafalsara... Saga er heilagur hlutur. Hún verður að vera sannleikan- um samkvæm. Cewantes (Í6Í5)' Ný saga stendur ekki undir nafni nema hún segi eitthvað nýtt um nútím- ann. Brook Thomas (199Í)2 nokkurs vits. Þetta gerist í kvikmynda- húsum og leikhúsum, heima í stofu yfir sjónvarpinu eða við lestur blaða og bóka. Nefna má ástarsögur, reyfara, æviminn- ingar, skáldsögur, smásögur og ljóð - og síðast en ekki síst sagnfræðirit af ýmsum toga. Sagnfræði sem ritsmíð gegnir sama hlutverki í þjóðfelaginu og aðrar ffásagn- ir. Spumingin er hvort hún gerir það á nákvæmlega sama hátt eða á hvem hátt hún hefur sérkenni og sérstöðu. 2. Sagnfræði er ekki skáldskapur, en hkist honum um ansi margt. Bæði takast á við raunvemleikann og reyna að gera honum skil með því að seþa orð á blöð. Undanfarin ár hafa bókmenntafræðingar og söguspekingar boðað nýtt viðhorf til sagnfræðirannsókna, sem felst í því að sagnaritun er skoðuð sem hver annar texti.3 Markmiðið er að auðga sagnfiæði sem þátttakanda í menningu samtímans, en ahs ekki (eins og andmælendur meðal sagnffæðinga hafa haldið ffam) að draga úr henni allan mátt með efasemdum og þungum þönkum. Með því að athuga forsendur sínar og kynnast því sem þeir bæla með sér við iðju sína hljóta sagnffæð- ingar að geta gert betur. Hefðbundin ofuráhersla á heimildir í þröngum skilningi þess orðs byggir á hugmyndum um að sagnffæði afli þekk- ingar á fortíðinni, jafnvel sé þekking á hinu hðna. Jafnframt byggir hún á þeirri hugmynd að fortíðin sé til óháð vitund þeirra sem velta henni fýrir sér. Slíkar fullyrðingar ganga ekki upp. Sagnffæð- ingar nota nefnilega ekki bara skjöl, ljós- myndir og fomminjar, heldur segja þeir ffá því sem þeir komast að og telja sig vita. Þeir hugsa, tala og skrifa. Hayden White, helstí ffömuður í þessum efnum, talar um sagnffæði sem hkan eða tákn fýr- ir hðna þróun og þjóðfélög. Undir niðri, í djúpvitund sagnfræðinga, búa mót hugs- unar og tungumáls sem atburðum er hellt í. Mótin ráða ferðinni, en ekki raun- veruleikinn sjálfur, fortíðin. Urvinnsla hans er torskilin og kannski ekki sérlega gagnleg, en kjami málsins er að umfjöll- un og frásögn sagnfræðinga byggir á myndmáli ekki síður en skáldskapur. Atburðir og atriði í fortíðinni em án SAGNIR 63
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.