Sagnir - 01.06.1993, Page 73

kostur á nýjum vottum úr öllu Þorska-
fjarðarþingi, eins og það leggur sig. Þar
með var það líklega leikur einn að koma
fram eiðnum, sem hún og gerði 18. ágúst
1662, að Kirkjubóli við Steingrímsfjörð.
Hófst hann á þessa leið:
hyglisverðar upplýsingar, sem varpa ljósi
á dularfuUan flótta og síðar „forföll”
Galdra- Möngu,42 er taka átti mál henn-
ar fýrir heima í héraði. Samkvæmt
sakeyrisreikningum Isafjarðarsýslu fýrir
reikningsárið 1658-9, greiddi séra Tómas
... sú mun verið hafa seinni kona
Tómasar prests Þórðarsonar frá Tind-
um, er misst hafði prestskap fýrir
bamgetnað, med henni, og komst í
háska af því, að hann varði mál henn-
Til þess legg ég Margrét
Þórðardóttir hönd á helga
bók, og það segi ég al-
máttugum guði, að ég hefi
aldrei, ung né gömul, á
allri æfi minni galdur
lært, ekki heldur með
galdri eða fordæðuskap
mein gert eða gera látið
nokk(ur)ri karlmanns eða
kvenmanns persónu,
ungri né gamalli, ekki
heldur gripum fenaði, eða
fjárhlutum nokkurs
manns, ... 37
Hannes Þorsteinsson
fullyrðir að máli Margrétar
hafi verið lokið er eiðurinn
var unninn.3" Olafhr Davíðs-
son segir hins vegar að
Manga hafi alltaf verið
kennd við galdur og fjöl-
kynngi og að hún hafi að
lokum verið kæfð undir foss-
inum í Innri-Skarðsá á Caldra-Manga átti ekki heimangengt vegna bameigna.
Snæfjallaströnd.3’ Ljóst er að
Olafur sækir þennan fróðleik
beint í þjóðsögur Jóns Amasonar, eins og
fram hefur komið.40 Sama er að segja um
flesta heimildamenn, er fjallað hafa um
Galdra-Möngu hingað til. Er því fýsilegt
að kanna hvort hún hafi i raun hlotið
þessi dapurlegu örlög.
Ekki heimangengt vegna
barneigna
Þegar hin opinbera hlið málsins hefúr
verið kynnt fýrir lesendum, hggur næst
við að skyggnast á bak við tjöldin í þessu
óvenjulega galdramáli.
Víkjum nú aftur til ársins 1655, er
Margrét flúði úr Strandasýslu. Leitaði hún
þá skjóls hjá Tómasi presti Þórðarsyni, er
gegnt hafði prestsþjónustu á Stað á
Snæfjallaströnd uin 26 ára skeið.4' Aá
öllum líkindum var hann orðinn ekkju-
maður, þegar hér er konrið sögu.
Skjalasafn Rentukammers geymir at-
fjóra ríkisdali í sekt fýrir þriðja frillulífis-
brot þeirra Margrétar.43 Enn er Tómas
sektaður á reikningsárinu 1660-61, þá
fýrir fjórða brot með þeirri sömu.44
Galdra-Manga átti því ekki heiman-
gengt vegna bameigna, meðan mál
hennar velktist fýrir dónrstólum.
Séra Tómas var nú í vondum mál-
um. Hann hafði skotið skjólshúsi yfir eft-
irlýsta „galdranom”, og hafði auk þess
eignast með henni fjögur böm. Sam-
kvæmt Stóradómi var fimmta frillulífis-
brot refsivert. Höfðu hin brotlegu um
tvo kosti að velja; að húðstrýkjast eða
ganga í hjónaband.45
Þó svo refsingar við frillulífisbrotum
hafi verið tiltölulega mildar, miðað við
önnur legorðsbrot, var athæfi af þessu
tagi tæplega hðið af siðavöndum sóknar-
börnum og yfirvöldum, enda þurfti
klerkur að fóma hempunni fýrir vikið.
Jón Espólín víkur að þessu er hann fjallar
um Margréti:
að sá sem verið hafi þeirra kær sóknar-
prestur og sálusorgari hingað til, sé nú
fýrir sitt brot og holdlegan breysk-
leika fráfahinn sínu kennimannlega
embætti, og þakka þeir guði og hon-
um maklega fýrir trúlega þjónustu, er
hann hafi þeim veitt, og óska honum
blessunar.47
Eftir að Tómas missti kjól og kall,
kvæntist hann Margréti. Bjuggu þau á
Sandeyri og síðan í Unaðsdal á SnæfjaUa-
strönd.4"
Samskipti Galdra-Möngu og séra
Tómasar hafa á sér nokkuð annan blæ í
Hannes Þorsteinsson telur að séra
Tómas hafi misst prestskap eða sleppt
brauðinu sjálfur vegna bameigna. Vitnar
hann í köllunarbréf Hannesar Bene-
diktssonar til prests á Stað, frá 11. sept-
ember 1659, þar sem Tómasi er þakkað
fýrir dygga þjónustu og segir þar:
SAGNIR 71