Sagnir - 01.06.1993, Síða 81

eitt og hið sama, að vinna að algjöru jafn-
rétti kynjanna.
Bók Betty Friedan, Tlie Feminine
Mystique, sent kont út í Bandaríkjunum
árið 1963, átti stóran þátt í að vekja
konur til umhugsunar um stöðu sína.
Lýsir Friedan m.a. umskiptunum sem
urðu í Bandaríkjunum á eftirstríðs-
ámnum. Meðan á stríðinu stóð voru
konur hvattar til þátttöku i atvinnulífmu
en að því loknu voru þær umsvifalaust
kallaðar heint svo að fyrrverandi hennenn
fengju vinnu sína aftur. Samtímis hófst
dýrkun á kvenlegri hlédrægni sem fólst í
þvi viðhorfi að lífsfýlling konunnar væri
að hfa í skjóh eiginmanns, sem móðir og
húsmóðir. Fjölmiðlar létu ekki sitt eftir
liggja við sköpun fyrinnynda konunnar.
Glanstímarit sýndu myndir af glæsilegri
húsmóður ljómandi af velsæld á fallegu
heimili, kveðjandi eiginmanninn á
tröppunum með börnin brosandi í
kringum sig.5 Þjóðsagan, eins og Friedan
kallar hana, um lífsfyllingu konunnar í
sínu kvenlega „líffræðilega hlutverki”
varð brátt þungamiðja í viðhorfi almenn-
ings. Þar var ekki að finna löngun til
menntunar, pólitískra réttinda, sjálfstæðra
starfa eða öllu því sem hinar „stórhlægi-
legu” kvenréttindakonur höfðu barist
fýrir á sínum tíma. En voru konur ham-
ingjusamar með þetta fýrirfram staðlaða
hlutverk. Því svarar Friedan neitandi og
vitnar til þess að sífellt fleiri konur séu
fámar að leita sér aðstoðar vegna þung-
lyndis. Astæðuna telur hún vera þessi
innihaldslausa kvenlega ímynd sem geri
konur mjög firrtar gagnvart vemleikan-
um utan veggja heimilisins.6
Bókin er talin hafa átt mikinn þátt í
myndun nýrrar kvenréttindabaráttu og
var hún fljótlega þýdd á mörg
tungumál.
I þeim löndum sem kvenréttinda-
hreyfingar festu rætur voru aðstæður
kvenna áþekkar. Þetta gerðist á þéttbýlis-
svæðum iðnvæddra þjóða sem þóttust,
með lagasetningum, viðurkenna jafnan
rétt kynjanna þótt annað hafi átt sér stað í
raunveruleikanum. A sjöunda ára-
tugnum var víða þensla á vinnumarkaði á
Vesturlöndunum sem kraföist enn frekari
atvinnuþátttöku kvenna, margar voru í
hlutastarfi og fæstar höföu alvarleg fagieg
sjónannið eða metnaðarfúll markmið með
vinnu sinni. Samtímis því að vera hvattar
til þátttöku i atvinnulífinu átti heimilið
enn sem fýrr að eiga hug og hjörtu
þeirra. Þannig voru margar konur
komnar í tvöfalt hlutverk. A flestum
sviðum atvinnulífsins var sagt í orði
kveðnu, að greidd væm
sömu laun fýrir sömu
vinnu og starfsmennt-
un. Fram hjá því var
farið blygðunarlaust
sem mun þó
engum tíðind-
unt sæta þar
sem slíkt
líðst
þann
dag í
breytingum á stöðu kvenna heldur yrði
þegar í stað að vekja fólk til vitundar um
vandamálið, jafnvel með hneykslanlegum
aðferðum og orðbragði, ef annað dygði
ekki.8
Þgár bækur eftir Svövu Jakobsdóttur
komu út á ámnum 1965 til 1969,
vom það smásagnasöfnin Tólf
konur og Veisla undir grjót-
vegg ásamt skáldsög-
unni Leigjand-

%
‘ð
dag._
A sama
tima og efnahag
urinn batnaði fengu
fleiri konur tækifæri til
mennta sig. Með meiri menntun
og fjölbreyttan reynslu á vinnuinarkaði
komust þær í betri aðstöðu en áður til að
spyrja nýrra spurninga og leita svara við
öflum þeim mótsögnum sem blöstu við
þeim. Brátt var þeim ljóst að engin nátt-
úmlögmál bundu þær við heimilisstörfin
né hindraði þeirra starfsframa. Jafnrétti
var hvergi að finna nema í skáldsögu.
Kvenréttindabárur við strendur
Islands
Erlendar fréttir, einkum frá Norðurlönd-
unum og Bandaríkjunum höföu mikil
áhrif á fólk hér á landi. Aðgerðir kvenna-
hreyfinganna voru oft róttækar og vel til
þess fallnar að vekja áhuga blaða og
fjölmiðla. Það fréttist t.d. fljótt af
dönskum konum sem kölluðu sig
„Rodströmpeme” eða Rauðsokkumar
þegar þær neituðu að borga meira en
áttatíu prósent af strætisvagnafargjöldum
þar sem þær fengju að meðaltali aðeins um
áttatíu prósent af launum karla. Eftir að
þær höföu verið handteknar og sektaðar
neituðu þær að borga nema áttatíu
prósent af sömu ástæðum.7 Dönsku
konumar töldu ekki rétt að biða eftir
Fjöfl-
uðu
þær á
táknrænan
hátt um
'V/j,
undirokun
kvenna og smá-
þjóða. Bækumar
vöktu athygli fýrir módemíska frá-
sagnaraðferð og gagnrýna umfjöflun um
stöðu kvenna.'' Þær ásamt öðmrn erlend-
um bókum, þar á meðal The Feminine
Mystique, sem seldar vom í verslunum
hér á landi, vöktu þegar athygli og
komu róti á hugi íslenskra kvenna.
I lok árs 1969 urðu meiri umræður en
almennt tíðkuðust um stöðu kvenna í
þjóðfelaginu. Aðdragandinn var ffumvarp
til laga um hvort Kvennaskólanunt í
Reykjavík yrði heimilað að brautskrá
stúdenta. Rökin með því vom á þá leið að
væntanlegur stúlknastúdentaskóli myndi
ráða bót á stórri „vanrækslusynd”
menntaskólanna sent fýrir vom hvað
varðaði hinar „sérstöku menntunarþarfir”
kvenna sem verðandi mæður og húsmæð-
ur,"1 Fmmvarpið mætti mikilli andstöðu
hjá stómm hópi og stofhuð var „Baráttu-
hreyfing hagsmunasamtaka skólafólks
gegn kynferðislegum fasisma.” Fmm-
varpið var fellt en i umræðunni kom í Ijós
greinileg kynslóðaskipting. Eldri
SAGNIR 79