Sagnir - 01.06.1993, Side 120

Sagnir - 01.06.1993, Side 120
1885. Að auki styðst ég við sendibréf frá konum, þau elstu frá um 1820 og þau yngstu frá því rétt eftir síðustu aldamót. Eg vil geta þess áður en lengra er haldið að konumar em ekki margorðar um sjálfar sig, hvorki í minningum sín- um, ljóðum né sendibréfum. Þær skrifa minnst um sjálfar sig sem sjálfstæðar til- finningaverur, heldur sem hluta af mik- ilvægari heild. Líkt og oft var raunin í lífi kvennanna, létu þær aðra ganga fyrir í skrifum sínum. Þær skrifá ekki til að halda sínum hlut á lofti, heldur annarra. Eða eins og Gunnþómnn Sveinsdóttir skrifar: „Og hollt er það hveijum manni, að rifja upp minningar um góða menn og mikilhæfa.”' Þarna er strax komin á- kveðin vísbending um sjálfsmynd ís- lenskra kvenna á 19. öld. Sjálf þeirra var léttvægt, fannst þeirn. I bréfum kvennanna sést hvað þeim þótti mest áríðandi að flytja fréttir af. Yf- irleitt var byrjað að lýsa heilsu, þá árferði og loks búskaparháttum. Einnig var samviskusatnlega sagt frá trúlofunum, andlátum og giftingum. Það sem einnig einkennir bréfáskrif kvennanna er guðhræðsla og auðmýkt gagnvart máttarvöldunum. Oft byrja þau og enda á ósk um guðsblesssun í einhverri mynd. Enda var almenningur algerlega háður duttlungum náttúmnnar með framfærslu sína og sinna. Að auki kváðu lög frá árinu 1746 á um guðrækni á heimilum. 2 Guðrækni var eitt af ein- kennun síðustu aldar og er því við hæfi að skoða þennan þátt í sjálfsmynd kvenn- anna. Taumhald trúarinnar Fingur Guðs mjer vísar veg; vil jeg móðrökk áfram halda, tilsjá hans því treysti jeg, torsótt mörg þó rísi alda. Lærði’ eg bam, við brjóst þín, móðir, að biðja þann, er skapti þjóðir3 Taumhald trúarinnar var mikið í öllu lífi almennings á síðustu öld og þá, rétt eins og nú, vom það einkum konur sem héldu trúrækni á lofti. Mæðumar kenndu börnum sínum bænir og sáu um uppeldi þeirra að mestu leyti. Það kom því í þeirra hlut að halda kristnum fræð- um að bömunum og gera þau að guð- hræddum og auðmjúkum þegnum þjóð- félagsins. „ Sií kona var ekki búleg sem lá í bókum Eins og ég gat um í inngangi, skrifa konur um sig sem hluta af mikilvægari heild. Þær voru lokaðar af inná heimil- unum í einkalífi sínu með eiginmanni, börnum og vinnuhjúum. Vinnukonur jafnt sem eiginkonur komust þannig í lida snertingu við annað en það sem bein- línis snerti þeirra afmarkaða heim, - heimilið. Karlinn var aftur á móti sá sem fór um og kynntist lífinu úti fýrir. Kvenfólkið virðist því hafá sökkt sér meira í guðhræðslu, alla vega í orði, en karlmenn. Heimurinn var illskiljanlegra fyrirbæri fyrir óupplýstar konurnar en karlana og þær því kannski meira uppá náð æðri máttarvalda kornnar. Þær vom aðeins léttvægur þráður í vef almættisins. Ef þær vom svo heppnar að hafa ein- hvem aðgang að ffæðandi riturn, dirfðust þær sjaldan að sökkva sér í bókalestur. “Kvenfólki fannst þá og hefur fundist til skamms tíma, það vera að stela tímanum, sem það notaði til þess að lita í bók, nema helst í guðsorðabækur á sunnudaga.”4 Aherslan á guðrækni, sem birtist í til- skipuninni um húsaga árið 1746, varð ansi langlíf frameftir 19. öld. Þannig átti helst ekkert að lesa annað en guðsorðabæk- 118 SAGNIR
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.