Sagnir - 01.06.1993, Page 124

„Konur vildau uppfylla sín skyldustöif.
hluta af tíma þeirra. Böm vom þó ætíð
óvissuþáttur í lífi hverrar konu. Hún
vissi aldrei hversu mörg hún kæmi til
með að eignast. Ef þær eignuðust engin
böm var ástæðan sú, eins og Rannveig
Briem segir í bréfi 1887, að “Guði hefir
ekki þóknast að gleðja mig með slíkri gjöf
...”22 Ingunn Jónsdóttir segir í minning-
um sínum:
En það var ótrúlegt táp í þeim mörg-
um, fyrri tíðar konunum. Það hjálpaði
þeim mikið gegnum allt strit og stríð,
þeirra óbifanlega trú, að allt, sem fram
við mann kæmi, væri eftir fyrirfram á-
kveðinni ráðstöfbn Guðs, og einkum
það hvað mörg böm hveijum væri á-
skapað að eignast, “því að engin sál
kæmi þar, sem hún væri ekki fyrir-
huguð”.23
Oft þurftu konur að þola bamamissi, því
bamadauði var þá mun meiri en í dag.
Börnin vom þeim nærri allt, svo missir-
inn var þeim mun stærri. Þeim er tíð-
rætt um tilfinningar sínar til látinna
bama og yrkja tregafull ljóð til minning-
ar um þau. I ljóðabók Júlíönu Jónsdótt-
ur, Stúlka, má sjá óhemjumörg ljóð um
bamsmissi. Júlíana tók oft að sér að yrkja
fyrir aðra jafrit ástarljóð sem ljóð til minn-
ingar um látinn ástvin. 1 bók hennar eru
mörg ljóð ort fyrir aðrar konur um látíð
barn. Hér er eitt erindi úr “Móðirin í
kirkj ugarðinum”.
Blessaða hjer und blómsturreit
bamið mitt sefúr vært,
sem eggin dauðans af mjer sleit.
O, hvað mitt hjarta er sært!2,1
Otta kvenna við bamamissi má sjá víða í
skrifum þeirra sem sýnir glöggt mikil-
vægi utanaðkomandi áhrifa eins og sjúk-
dóma og harðinda á líf þeirra. Dómhild-
ur Briem skrifar til eiginmanns síns
1851: “Þorsteinn frá Saurbæ liggur mikið
þungt í þessari nervefebersveiki, en ekki
fleiri hér um pláss ennþá. Geir missti
nýlega barn. Eg er svo hrædd.”25
Húsmóðurstörfin gengu fyrir öllu
öðra, enda von þar sem þau fólu í sér
fæði, klæði og nauðsynlega umönnun
bama og sjúkra. Að fjölskyldan kæmist
vel af gekk fyrir öllu. Eins og sjá má í
bók Guðrúnar Borgfjörð, Minningar,
fómaði hún ýmsu fyrir umönnun foður
síns og bræðra, jafnt yngri sem eldri.
Henni bauðst að fara í kvennaskóla í
Danmörku, allt skyldi borgað fyrir hana.
Hún hafriaði boðinu eftir að hafá ráðfert
sig við fjölskyldu sína.
Nú var eftir að vita hvað fólkið segði
heima, bæði fhðir minn og Guðný syst-
ir mín ... Guðný sagðist ekki geta staðið
fyrir heimilinu. Þar með var þessu
lokið ... Mér fannst alltaf að þar hefði
ég fómað töluverðu, einkanlega í þá
daga.26
Það er spuming hvort fómin hafi ekki
skipt töluverðu máli í lífi kvennanna í
trúarlegu tilliti. Fómin gefúr um leið og
hún tekur. Guðrún fómaði eigin mennt-
un en fékk kannski viðurkenningu og lof
samfélagsins í staðinn. Ekki má heldur
gleyma trúarlegu innrætingunni, þ.e. að
gera ekki persónulegar kröfur sem kona
heldur þjóna guði sinum og eiginmanni
og hljóta þannig náð og blessun fyrir
augum guðs. Þessi fómarviðhorf virðast
mér koma þó nokkuð oft fyrir hjá kon-
unum. Þær áttu sér drauma og þrár en
fómuðu þeim fyrir skyldur sinar í þjóðfe-
laginu.
Bak við fórnfúsar brár,
leyndust draumar og þrár
Guðrún Borgfjörð fómaði menntunar-
möguleikum sínum fyrir húsmóðurstörf.
Hana hafði þó ætíð dreymt um að fa að
mennta sig. Fóm Guðrúnar var ekkert
einsdæmi. Konur vora sífellt að fóma
sínum hagsmunum í þágu annarra.
Þannig átti það líka að vera. Hvort sem
það vora eiginmenn, systkini, foreldrar
eða böm, vora þær tilbúnar að slá af
kröfum sínum i þeirra þágu.
Malena Jónsdóttir skrifar í bréfi til
Páls sonar síns sem hefúr boðist vist hjá
Bjama Þorsteinssyni amtmanni: “Þó ég
af sjálfselsku hefði óskað mér að mega vera
nálægt þér, þá vittu fyrir víst, að aldrei
skulu kjör mín spilla lukku þinni, að svo
miklu leyti sem ég hefi vit á.”27
Sigríður Stefansdóttir ædaði að fóma
góðum biðlum fyrir minningu bróður
síns. Enginn skyldi fa hana fyrir konu
nema sá sem reynst hefði bróður hennar
best í lifanda lífi. Gallinn við fóm þessa
var sá að vinur bróður hennar hafði ekki
áhuga. Lítum á rök Sigríðar fyrir ákvörð-
un sinni.
Yrði nokkur maður farsælli fyrir að
eiga mig, vildi ég sá yrði það, sem
bróður mínum var bestur, þegar eng-
inn var hans, og ég segi þér það satt,
hvem sem ég ætti annan, skildi sá
þanki aldrei við huga minn. En ég get
verið ógift, ef guð vill ekki, að þessi
verði mitt hlutskipti.2"
Hún Sigríður vildi gifta sig til heiðurs
látnum bróður. Eða, skyldi þetta hafa ver-
ið fyrirsláttur til þess að geta hafnað bón-
orðum og verið ein og óheft kona?
122 SAGNIR