Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2009, Qupperneq 24

VILHJÁLMUR ÁRNASON
1
Mér er ætlað að velta fyrir mér spumingunni: Hvert er hlutverk hugtas-
indamanna í samfélagsumræðu? Sú spurning gengur að þ\'í sem Hsu að
hugvísindamenn hljóti eins og aðrir háskólamenn að leggja sitt af mörkum
til gagnrýninnar hugsunar og upplýstrar rökræðu um málefni samfélags-
ins. En auðvitað má velta því fyrir sér hvort háskólamenn eigi yfirhöfuð að
taka þátt í samfélagsumræðu. Mér virðist óhjákvæmilegt að setja þetta í
samhengi við háskólastefiiuna og þær áherslur sem þar eru lagðar. Fyrir
þremur árum gerðu háskólayfirvöld að keppikefli sínu að komast í hóp
hundrað besm háskóla í heimi.3 Ég var meðal efasemdarmamia um þetta
markmið, ekki vegna þess að það væri óraunhæft - á tímabili virtist „góð-
ærið“ raunar geta skapað þárhagsleg skilyrði þess að þetta væri mögulegt.
Og akademískar forsendur okkar við Háskóla Islands eru tiltölulega
traustar, meðal annars vegna þess hve víða íslenskir fræðimenn hafa sótt
framhaldsmenntun í góðum erlendum háskólum. Efasemdir mínar byggðu
fremur á því að þetta væri ekki æskilegt markmið fyrir þjóðskóla eins og
Háskóla Islands sem hefur marg\dslegum skyldum að gegna vdð samfé-
lagið, skyldum sem eru að mörgu leyti ólíkar þeim sem „framúrskarandi
háskólar“ í fjölmennum ríkjum hafa.
Mér hefur virst að þær viðmiðanir eða mælikvarðar sem starf háskóla-
manna er metið efrir dragi óbeint úr hvamingunni til þess að taka þátt í
samfélagsumræðu, jafnframt því sem þörfin fyrir slíka þátttöku kann að
hafa auldst. I reynd er dagskipunin sú að háskólamenn loki sig af í her-
bergjum sínum við rannsóknir og leitist við að birta niðurstöður sínar í
háttskrifuðum innlendum og erlendum tímaritum. Ekki vil ég lasta þetta
út af fyrir sig enda óhjákvæmilegur og æskilegur hluti háskólastarfs. En
mér finnst varasamt að vanmeta þann þátt að koma ffæðtmum á ffamfæri
við almenning og leitast þannig við að skapa skilyrði fyrir upplýstari
umræðu í samfélaginu. Akademían verður þá ekki bara skjól fyrir afskipt-
um afla sem vilja að ffæðin lúti einhverju öðru en viðleitninni ril að hafa
það sem sannara reynist - svo að ég hafi íslensk orð yfir hina alþjóðlegu
hugsjón háskólastarfs - heldur verður akademían athvarf þeirra sem vilja
hafa fi'ið fyrir veruleikanum. Samkvæmt rökvísi matskerfisins er beinlínis
3 Það er vitaskuld ágreiningsefini hvernig á að meta góða háskóla, en hér mun vera
miðað við Academic Ranking of World LTniversities sem er í umsjá Shanghai Jiao
Tong-háskóla (vefslóð: www.anvu.org). Um aðrar leiðir til að meta háskóla má lesa
á vefsíðunni http://globalhighered.wordpress.eom/2008/l 1/19/university-sys-
tems-ranking-usr-an-altemative-framework-for-ranking-from-an-eu-think-tank.
22