Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2009, Blaðsíða 160

HILDIGUNNUR ÓLAFSDÓTTIR OG UNNUR M. BERGSVEINSDÓTTIR
utan marka félagsfræðinnar. Partanen tengir saman félagslyndi og áfeng-
isneyslu og segir að þar sem áfengu drykkimir leggi bæði til efni og tákn
skapi þeir forsendur fyrir hæsm stigum félagslyndis. Afengisneysla eflir þtd
félagslyndi en jafnffamt fylgir henni áhætta þar sem hún getur orsakað
áleitni og jafnvel líkamsárásir. Þess vegna verða til reglm' mn áfeng-
isneyslu.
I umfjöllun sinni um staði og rými hefur Foucault fjallað um sérstaka
gerð staða sem hann nefnir heterótópím.12 Þetta eru staðir innan hins
samfélagslega rýmis sem lúta sérstökum lögmálum, þar sem leyfilegt er, og
jafnvel æskilegt, að brjóta reglur samfélagsins. Foucault talar um þessa
staði sem útópím sem hafi orðið að raunveruleika. Rými af þessu tagi eru
sérstakur heimur út af fyrir sig, vald hins ytra heims endar við dyr þeirra.
Jafnframt því sem heterótópían er sérstakt rými þar sem sérstakar
reglur gilda þá knýr hún tímann yfirleitt líka til að lúta ákveðnum lögmál-
um. I sinni klassískustu mynd er heterótópían þannig jafnframt heterókr-
ónía. Heterótópían öðlast svo sína fyllstu virkni þegar einstaklingar eru
með einhverjum hætti slitnir úr öllum tengslum við sinn hefðbundna tíma.
Foucault bendir á sumarhúsabyggðir sem dæmi um heterótópíu sem er
bundin í tíma. Það er auðvelt að sjá hvernig skoða má vínveitingahús í
þessu sama ljósi; um helgar eru vínveitingahúsin staðir þar sem leyfilegt er
að sleppa ff am af sér beislinu.
Samkvæmt Foucault fela heterótópíurnar ávallt í sér ákveðið kerfi
opnunar og lokunar sem í senn gegnir því hlutverki að afmarka heterótó-
píuna og opna leið inn í hana. Neyslu áfengis má með hliðsjón af þessu
skoða sem aðgöngumiða að samverunni sem fram fer á vínveitdngahúsum.
Franski félagsffæðingurinn Maffesoli hefur í umfjöllun sinni um menn-
ingarkima og félagslyndi notað hugtakið urban tribes (ff. tribus urbaines) til
þess að lýsa nýjum formum félagslyndis.13 Samkvæmt kenningum hans
byggir sjálfsmynd hópa ekki lengur á hefðbundnum stoðurn á borð við
stétt, kyngervi eða trú, heldur er smekkur og neyslumynstur það sem
sameinar einstaklinga í laustengdu neti hópa. Mörk sjálffa hópanna eru
óskýr og sömuleiðis mat þeirra á því hvað sameinar einstaklinga innan
hóps og hvað útdlokar aðra ffá hópnum. Einstaklingum er leyfdegt að
ferðast á milli ólíkra hópa og einnig á milli ólíkra sjálfsmynda án þess að
vera útilokaðir. Samkvæmt Maffesoli er hollusta gagnvart hópnum ekki
lengur forgangsatriðið heldur það hvernig hópurinn nýtist einstaklingnum
12 Foucault, „Um örmur rými“.
13 Maffesoli, The Time of the Tribes.
158