Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.10.2006, Side 22

Frjáls verslun - 01.10.2006, Side 22
22 F R J Á L S V E R S L U N • 1 0 . T B L . 2 0 0 6 FORSÍÐUGREIN Samkvæmt heimildum Seðlabankans jókst flæði beinna erlendra fjárfestinga milli áranna 1997 og 2005 úr 5,2 milljörðum íslenskra króna í tæplega 442,2 milljarða. Þetta er nærri 85-föld aukning á aðeins 7 árum og samsvarar um 44% af vergri landsframleiðslu (GDP). Þess ber að geta að verg landsframleiðsla á Íslandi hefur aukist um u.þ.b. 50% frá árinu 1995. Erlendar fjárfestingar Íslendinga námu í heild sinni 642,5 milljörðum króna, eða um 64% vergrar landsfram- leiðslu í lok árs 2005. Eins og sjá má á mynd 1 þá er þetta í svipuðu hlutfalli og beinar erlendar fjárfestingar (FDI) margra þeirra ríkja sem Ísland er borið saman við og í því samhengi eru þær því ef til vill ekkert óeðlilegar. Hvernig þessar fjárfestingar hafa komið til er að öllum líkindum ólíkt því sem gerst hefur í öðrum ríkjum og forvitnilegt verður að fylgjast með því hvernig þessi hlutföll þróast í framtíðinni. Hvað gerði Íslendingum kleift að fjárfesta erlendis? En hvers vegna var alþjóðavæðing íslenskra fyrirtækja nánast óþekkt fram undir lok síðasta áratugar tuttugustu aldarinnar og hvað hratt af stað hinni gríðarlegu aukningu beinna fjárfestinga erlendis í byrjun þeirrar tuttugustu og fyrstu? Ástæðurnar er margar. Fyrst ber að nefna að íslenskir bankar fengu fullt frelsi til viðskipta með gjaldeyri árið 1992, en áður fyrr voru mikil höft á slíkum viðskiptum af hálfu íslenskra stjórnvalda. Tilurð opins fjármagnsmarkaðar árið 1992 hafði líka mjög mikið að segja en þá hófust viðskipti með íslensk verðbréf í Verð- bréfaþingi Íslands, síðar Kauphöllinni, en það jók aðgang að fjármagni svo um mun- aði. Fyrir þann tíma voru nánast eingöngu viðskipti með ríkistryggð skuldabréf. Árið 1990 hófst skráning húsbréfa sem voru helstu bréf langtíma- fjárfesta á þeim tíma. Með inngöngu í EES játaðist svo Ísland undir „fjórfrelsið“ í flæði fjármagns, vöru, þjónustu og mannafla og jafn- framt liðu þá undir lok áratuga höft ríkisins á frjálsu fjármagnsflæði. Tekjuskattar á íslensk fyrirtæki hafa einnig haft sín áhrif. Árið 2002 var tekjuskattur fyrirtækja lækkaður úr 30% niður í 18%, sem er með því lægsta sem gerist í heiminum. Margir telja að þessi ráðstöfun hafi ýtt undir þessa miklu framþróun sem hefur átt sér stað. Síðast en alls ekki síst ber að nefna að sterkir lífeyrissjóðir og einkavæðing bankanna og annarra ríkisfyrirtækja höfðu einnig mikið að segja. Þetta ásamt mörgu öðru skapaði mörg ný tækifæri fyrir íslensk fyrirtæki til þess að fjárfesta í öðrum löndum. Hefði efnahagsleg og pólitísk þróun orðið með svipuðum hætti á Íslandi og hjá flestum öðrum Evrópuþjóðum er líklegast að alþjóða- væðingin hefði orðið hægari og stigskiptari líkt og margar kenningar innan alþjóðaviðskipta gera ráð fyrir. Mörg íslensk fyrirtæki virðast hins vegar hafa alþjóðavæðst nánast við stofnun. Hvað gerðist eiginlega? Nýleg kaup Íslendinga á erlendum fyrir- tækjum virðast um margt lík viðureign Davíðs við Golíat, þar sem lítil íslensk fyrirtæki í örum vexti hafa sum hver yfirtekið mun stærri erlend fyrirtæki. Þeir sem lítið þekkja til Íslands klóra sér undrandi í kollinum yfir þessari þróun, en ekki er langt síðan erlend starfsemi fór að hafa einhver áhrif á íslenskt efnahagslíf, sem áður fyrr snérist aðallega um fiskveiðar og vinnslu sjávarfangs. Á þessu hefur orðið stórfelld breyting, því að árið 2005 komu um 75% tekna fyrirtækja í íslensku kaup- höllinni frá öðrum löndum. Þótt það sé kannski klisjukennt má segja að í augum margra stjórnenda sé Bandaríkin (2004) Bretland (2005) Danmörk (2004) Noregur (2003) Svíþjóð (2005) Ísland (2005) 70 60 50 40 30 20 10 0 % a f v er gr i l an ds fr am le ið sl u MYND 1: BEINAR ERLENDAR FJÁRFESTINGAR Aðgangur að markaði Aðgangur að sölu- og markaðsmálum Að auka markkaðshlutdeild Hrein fjárfesting Annað Svaraði ekki 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Fj öl di 156 52 35 35 13 39 MYND 2: HVATINN AÐ BAKI ERLENDUM FJÁRFESTINGUM 200 160 120 80 40 0 Fj öl di 1915 - 1925 1926 - 1935 1936 - 1945 1946 - 1955 1956 - 1965 1966 - 1975 1976 - 1985 1986 - 1995 1996 - 1999 2000 - 2006 ����������������� ��������� MYND 3: BEINAR ERLENDAR FJÁRFESTINGAR FRÁ 1915 -2006 Erlendar fjárfestingar Íslendinga eru á svipuðu róli og hjá Bretum, Dönum og Svíum sé horft til erlendra fjárfestinga sem hlutfall af vergri landsframleiðslu. TAFLA 1: HELSTU ÁHRIFAÞÆTTIR ������������������������������ ���� � � � ������������������ ���� ������������ ���� ����������������������������� ���� TAFLA 2: FYRIRTÆKIN Í RANNSÓKNINNI Fyrirtæki Stofnár Fyrirtæki Stofnár ������� ���� ��������������� ���� ������� ���� �������� ���� ����������� ���� ����� ���� �������� ���� ������������ ���� ������������ ���� ����� ���� �� ���� ���� ������ ���� �������� ���� ���������� ���� ����������� ���� ������� ���� ���� ���� ������� ���� ������� ���� ����� ���� ��������� ���� TAFLA 3: TÍMI FRÁ STOFNUN FRAM AÐ FYRSTU BEINU ERLENDU FJÁRFESTINGUNNI Sama ár 1-5 ár 6-10 ár 11-20 ár X> 21 ár ��������� � � � � � ����������������� � � � � � TAFLA 4: FJÖLGUN STARFSMANNA 2000 2006 Aukning (margfeldi) ������� ��� ������ ����������� ������� ����� ����� ����� ����������� � ����� � �������� ��� ������ ������ ������������ ����� ������ ������ �� ���� ����� ����� �������� �������� � �� � ����������� �� ��� ����� ������� ��� ����� ����� ��������� ��� ��� ������� ��������������� ����� ����� ����� �������� ��� ����� ������ ����� �� ����� ������ ������������ ��� ����� ������� ����� ��� ����� ����� ������ ��� ����� ����� ���������� ��� ��� ����� ������� � ����� � ������� ��� ����� ����� ����� ��� ����� ������ Það sem hratt bylgju fjárfestinga af stað.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Frjáls verslun

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.