Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.10.2006, Page 22

Frjáls verslun - 01.10.2006, Page 22
22 F R J Á L S V E R S L U N • 1 0 . T B L . 2 0 0 6 FORSÍÐUGREIN Samkvæmt heimildum Seðlabankans jókst flæði beinna erlendra fjárfestinga milli áranna 1997 og 2005 úr 5,2 milljörðum íslenskra króna í tæplega 442,2 milljarða. Þetta er nærri 85-föld aukning á aðeins 7 árum og samsvarar um 44% af vergri landsframleiðslu (GDP). Þess ber að geta að verg landsframleiðsla á Íslandi hefur aukist um u.þ.b. 50% frá árinu 1995. Erlendar fjárfestingar Íslendinga námu í heild sinni 642,5 milljörðum króna, eða um 64% vergrar landsfram- leiðslu í lok árs 2005. Eins og sjá má á mynd 1 þá er þetta í svipuðu hlutfalli og beinar erlendar fjárfestingar (FDI) margra þeirra ríkja sem Ísland er borið saman við og í því samhengi eru þær því ef til vill ekkert óeðlilegar. Hvernig þessar fjárfestingar hafa komið til er að öllum líkindum ólíkt því sem gerst hefur í öðrum ríkjum og forvitnilegt verður að fylgjast með því hvernig þessi hlutföll þróast í framtíðinni. Hvað gerði Íslendingum kleift að fjárfesta erlendis? En hvers vegna var alþjóðavæðing íslenskra fyrirtækja nánast óþekkt fram undir lok síðasta áratugar tuttugustu aldarinnar og hvað hratt af stað hinni gríðarlegu aukningu beinna fjárfestinga erlendis í byrjun þeirrar tuttugustu og fyrstu? Ástæðurnar er margar. Fyrst ber að nefna að íslenskir bankar fengu fullt frelsi til viðskipta með gjaldeyri árið 1992, en áður fyrr voru mikil höft á slíkum viðskiptum af hálfu íslenskra stjórnvalda. Tilurð opins fjármagnsmarkaðar árið 1992 hafði líka mjög mikið að segja en þá hófust viðskipti með íslensk verðbréf í Verð- bréfaþingi Íslands, síðar Kauphöllinni, en það jók aðgang að fjármagni svo um mun- aði. Fyrir þann tíma voru nánast eingöngu viðskipti með ríkistryggð skuldabréf. Árið 1990 hófst skráning húsbréfa sem voru helstu bréf langtíma- fjárfesta á þeim tíma. Með inngöngu í EES játaðist svo Ísland undir „fjórfrelsið“ í flæði fjármagns, vöru, þjónustu og mannafla og jafn- framt liðu þá undir lok áratuga höft ríkisins á frjálsu fjármagnsflæði. Tekjuskattar á íslensk fyrirtæki hafa einnig haft sín áhrif. Árið 2002 var tekjuskattur fyrirtækja lækkaður úr 30% niður í 18%, sem er með því lægsta sem gerist í heiminum. Margir telja að þessi ráðstöfun hafi ýtt undir þessa miklu framþróun sem hefur átt sér stað. Síðast en alls ekki síst ber að nefna að sterkir lífeyrissjóðir og einkavæðing bankanna og annarra ríkisfyrirtækja höfðu einnig mikið að segja. Þetta ásamt mörgu öðru skapaði mörg ný tækifæri fyrir íslensk fyrirtæki til þess að fjárfesta í öðrum löndum. Hefði efnahagsleg og pólitísk þróun orðið með svipuðum hætti á Íslandi og hjá flestum öðrum Evrópuþjóðum er líklegast að alþjóða- væðingin hefði orðið hægari og stigskiptari líkt og margar kenningar innan alþjóðaviðskipta gera ráð fyrir. Mörg íslensk fyrirtæki virðast hins vegar hafa alþjóðavæðst nánast við stofnun. Hvað gerðist eiginlega? Nýleg kaup Íslendinga á erlendum fyrir- tækjum virðast um margt lík viðureign Davíðs við Golíat, þar sem lítil íslensk fyrirtæki í örum vexti hafa sum hver yfirtekið mun stærri erlend fyrirtæki. Þeir sem lítið þekkja til Íslands klóra sér undrandi í kollinum yfir þessari þróun, en ekki er langt síðan erlend starfsemi fór að hafa einhver áhrif á íslenskt efnahagslíf, sem áður fyrr snérist aðallega um fiskveiðar og vinnslu sjávarfangs. Á þessu hefur orðið stórfelld breyting, því að árið 2005 komu um 75% tekna fyrirtækja í íslensku kaup- höllinni frá öðrum löndum. Þótt það sé kannski klisjukennt má segja að í augum margra stjórnenda sé Bandaríkin (2004) Bretland (2005) Danmörk (2004) Noregur (2003) Svíþjóð (2005) Ísland (2005) 70 60 50 40 30 20 10 0 % a f v er gr i l an ds fr am le ið sl u MYND 1: BEINAR ERLENDAR FJÁRFESTINGAR Aðgangur að markaði Aðgangur að sölu- og markaðsmálum Að auka markkaðshlutdeild Hrein fjárfesting Annað Svaraði ekki 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Fj öl di 156 52 35 35 13 39 MYND 2: HVATINN AÐ BAKI ERLENDUM FJÁRFESTINGUM 200 160 120 80 40 0 Fj öl di 1915 - 1925 1926 - 1935 1936 - 1945 1946 - 1955 1956 - 1965 1966 - 1975 1976 - 1985 1986 - 1995 1996 - 1999 2000 - 2006 ����������������� ��������� MYND 3: BEINAR ERLENDAR FJÁRFESTINGAR FRÁ 1915 -2006 Erlendar fjárfestingar Íslendinga eru á svipuðu róli og hjá Bretum, Dönum og Svíum sé horft til erlendra fjárfestinga sem hlutfall af vergri landsframleiðslu. TAFLA 1: HELSTU ÁHRIFAÞÆTTIR ������������������������������ ���� � � � ������������������ ���� ������������ ���� ����������������������������� ���� TAFLA 2: FYRIRTÆKIN Í RANNSÓKNINNI Fyrirtæki Stofnár Fyrirtæki Stofnár ������� ���� ��������������� ���� ������� ���� �������� ���� ����������� ���� ����� ���� �������� ���� ������������ ���� ������������ ���� ����� ���� �� ���� ���� ������ ���� �������� ���� ���������� ���� ����������� ���� ������� ���� ���� ���� ������� ���� ������� ���� ����� ���� ��������� ���� TAFLA 3: TÍMI FRÁ STOFNUN FRAM AÐ FYRSTU BEINU ERLENDU FJÁRFESTINGUNNI Sama ár 1-5 ár 6-10 ár 11-20 ár X> 21 ár ��������� � � � � � ����������������� � � � � � TAFLA 4: FJÖLGUN STARFSMANNA 2000 2006 Aukning (margfeldi) ������� ��� ������ ����������� ������� ����� ����� ����� ����������� � ����� � �������� ��� ������ ������ ������������ ����� ������ ������ �� ���� ����� ����� �������� �������� � �� � ����������� �� ��� ����� ������� ��� ����� ����� ��������� ��� ��� ������� ��������������� ����� ����� ����� �������� ��� ����� ������ ����� �� ����� ������ ������������ ��� ����� ������� ����� ��� ����� ����� ������ ��� ����� ����� ���������� ��� ��� ����� ������� � ����� � ������� ��� ����� ����� ����� ��� ����� ������ Það sem hratt bylgju fjárfestinga af stað.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Frjáls verslun

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.