Frjáls verslun - 01.10.2006, Blaðsíða 28

28 F R J Á L S V E R S L U N • 1 0 . T B L . 2 0 0 6
FORSÍÐUGREIN
sem höfðu náð hvað mestum árangri í alþjóðavæðingu. Athugunin
leiddi í ljós að fyrirtækin höfðu farið mjög hægt á erlenda markaði og
það hafði gerst í ákveðnum skrefum.
Fyrst höfðu fyrirtækin eingöngu beint sjónum sínum að heima-
markaði. Þegar þau höfðu byggt sig upp á markaðnum var byrjað að
flytja vörur fyrirtækisins á erlenda markaði í gegnum umboðsaðila.
Í þriðja skrefinu settu þau upp eigin söluskrifstofur og að lokum
hófu þau framleiðslu á erlendum mörkuðum. Lykilatriðið í þessu
var að þetta gerðist hægt og bítandi og fyrirtækin skuldbundu sig
smám saman og tóku sífellt stærri skref, en til þess að gera það þurftu
stjórnendur þeirra að búa yfir þekkingu á þeim mörkuðum sem þeir
störfuðu á. Annað sem einkennir þau fyrirtæki sem alþjóðavæðast
samkvæmt kenningunni er að þau byrja á að fara á markaði sem eru
nálægir og stjórnendurnir þekkja.
Alþjóðleg frá upphafi („Born Global“) Hraði og flækjustig margra
fyrirtækja hefur aukist til muna á undanförnum árum sem leiðir til
þess að fyrirtæki fara á erlenda markaði fljót-
lega eftir stofnun þeirra. Þessi fyrirtæki sleppa
mörgum skrefum sem talin eru nauðsynleg sam-
kvæmt kenningu Uppsalaháskólans. Það sem
einkennir þessi fyrirtæki er að þau eru alþjóðleg
frá upphafi.
Miklar breytingar hafa orðið á íslenska hag-
kerfinu og samskipti og ferðalög eru mun auð-
veldari en þekktist á áttunda áratugnum. Þetta
hefur leitt til þess að heimamarkaður skiptir
mörg fyrirtæki ekki eins miklu máli nú og áður
fyrr. Mörg íslensk fyrirtæki eru háð alþjóðlegum mörkuðum og fjár-
mögnunarmöguleikar þeirra hafa margfaldast. Auk þess þykir ekki
tiltökumál fyrir margt starfsfólk að færa sig, t.d úr banka við Borg-
artún yfir á skrifstofu í London. Viðhorf starfsmanna og stjórnenda
hafa breyst mikið.
Hvað einkennir íslensk fyrirtæki sem hafa verið að alþjóðavæðast
á undanförnum árum? Er ferli þeirra í einhverju samræmi við þessar
tvær kenningar sem hér voru nefndar?
Samantekt og helstu einkenni íslensku fyrirtækjanna Ef alþjóða-
væðing íslenskra fyrirtækja er skoðuð kemur glöggt í ljós að kenn-
ingin um að alþjóðavæðingin gerist í hægum skrefum á vel við sum
þeirra, en ekki nærri öll. Hér má nefna fyrirtæki eins og Plastprent,
Hampiðjuna og sjávarútvegsfyrirtækin Icelandic Group og Alfesca.
Þau íslensku fyrirtæki sem stofnuð eru í dag eru ekki endilega sett á
laggirnar í þeim tilgangi að þjóna íslenskum markaði, heldur fyrst og
fremst til að herja á erlenda markaði, líkt og sjávarútvegsfyrirtækin
gerðu í upphafi.
Segja má um fyrirtæki eins og Actavis að það hafi fylgt kenningum
Uppsalaháskólans í byrjun. Uppruna fyrirtækisins má rekja til ársins
1956 þegar Pharmaco var stofnað sem innkaupasamband íslenskra
lyfsala. Árið 1960 hóf fyrirtækið að framleiða lyf fyrir heimamarkað
en árið 1992 steig það sín fyrstu skref í alþjóðavæðingunni er það hóf
að flytja út lyf til Þýskalands.
Næstu ár á eftir voru tíðindalítil á erlendum vettvangi, en árið
1999 fór fyrirtækið á fullt skrið sem hefur haldist allar götur síðan.
Actavis hefur starfsemi í fleiri löndum en nokkurt annað íslenskt fyr-
irtæki. Það hefur stækkað hvað mest miðað við fjölda starfsmanna
og í dag er svo komið að um 99% af veltu fyrirtækisins myndast á
erlendum vettvangi.
Hnattræn hugsun „Born Global“- kenningin á að mörgu leyti vel
við um mörg íslensk fyrirtæki. Markaðurinn er mjög lítill og margvís-
leg starfsemi gæti ekki þrifist ef stjórnendur fyrirtækjanna einblíndu
um of á landamæri. Hnattræna hugsun þarf í þá hnattvæðingu sem
nú er í auknum mæli að skila ávöxtun í íslenska hagkerfið.
Ef litið er á íslensku fyrirtækin sem hafa skotið rótum á alþjóða-
mörkuðum má sjá að þau eiga það sameiginlegt að hafa frá bernsku
skilgreint markað sinn langt út fyrir Íslandsstrendur. Þetta eru fyrir-
tæki á borð við Össur, Marel, Actavis, Kaupþing
og Bakkavör svo einhver séu nefnd.
Alþjóðavædd frá upphafi Mörg af íslensku fyr-
irtækjunum hafa alþjóðavæðst í samræmi við
þessa kenningu og virðast fleiri og fleiri ætla að
feta þá slóð. Frá því um 1999 hafa mörg íslensk
fyrirtæki alþjóðavæðst hratt. Þau hafa verið með
starfsemi á Íslandi en lítinn sem engan útflutn-
ing stundað, en eiga í dag mörg hver mjög öflug
fyrirtæki erlendis. Dæmi um fyrirtæki gætu verið
Avion Group, sem stofnað var 1. janúar 2005, til þess að fjárfesta í
fyrirtækjum í flutningastarfsemi. Til marks um það hversu hratt hlut-
irnir gerast þá hefur Avion Group breytt um nafn og heitir nú Hf.
Eimskipafélag Íslands, nafni sem á sér langa og farsæla sögu í íslensku
viðskiptaumhverfi.
Annað einkenni þeirra fyrirtækja sem teljast alþjóðavædd frá upp-
hafi er það að stór hluti veltu þeirra verður til í öðrum löndum. Sé
litið á veltu og hvar hún verður til þá skapa 17 fyrirtæki af þessum
21 meira en helming af veltu sinni erlendis, þar af níu þeirra meira
en 90% veltunnar, en einungis fjögur mynda meira en helming veltu
sinnar hér á landi.
Þriðja og síðasta einkenni „born global“- fyrirtækja er að þau starfa
oft og tíðum á mjög sérhæfðum markaðssyllum. Dæmi um fyrirtæki
sem falla hér undir eru Marel, Össur og Promens. Þó svo að þessi
fyrirtæki hafi ekki fetað sín fyrstu skref fyrr en nokkrum árum eftir
stofnun, þá starfa þau öll á mjög sérhæfðum markaðssyllum. Össur
hefur fengið viðurkenningu á þessu ári sem Technology pioneer.
Þessi fyrirtæki eru leiðandi á sínu sviði í heiminum. Annað dæmi er
Actavis, það er nú þegar orðið eitt af fimm stærstu samheitalyfjafyrir-
tækjum í heiminum.
Sú breyting, sem orðið hefur á alþjóðavæðingu íslenskra fyrirtækja,
er í hnotskurn sú að þau hafa farið frá mjög hægu ferli yfir í að hlut-
irnir gerast mjög hratt. Má segja að þetta sé hin dæmigerða aðferð
Ljóst að fjárfestingagleði
íslensku fyrirtækjanna
er ekki að ljúka, tvöfalt
fleiri hafa hug á að
fjárfesta á tímabilinu
2006-2007.