Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.10.2006, Síða 22

Frjáls verslun - 01.10.2006, Síða 22
22 F R J Á L S V E R S L U N • 1 0 . T B L . 2 0 0 6 FORSÍÐUGREIN Samkvæmt heimildum Seðlabankans jókst flæði beinna erlendra fjárfestinga milli áranna 1997 og 2005 úr 5,2 milljörðum íslenskra króna í tæplega 442,2 milljarða. Þetta er nærri 85-föld aukning á aðeins 7 árum og samsvarar um 44% af vergri landsframleiðslu (GDP). Þess ber að geta að verg landsframleiðsla á Íslandi hefur aukist um u.þ.b. 50% frá árinu 1995. Erlendar fjárfestingar Íslendinga námu í heild sinni 642,5 milljörðum króna, eða um 64% vergrar landsfram- leiðslu í lok árs 2005. Eins og sjá má á mynd 1 þá er þetta í svipuðu hlutfalli og beinar erlendar fjárfestingar (FDI) margra þeirra ríkja sem Ísland er borið saman við og í því samhengi eru þær því ef til vill ekkert óeðlilegar. Hvernig þessar fjárfestingar hafa komið til er að öllum líkindum ólíkt því sem gerst hefur í öðrum ríkjum og forvitnilegt verður að fylgjast með því hvernig þessi hlutföll þróast í framtíðinni. Hvað gerði Íslendingum kleift að fjárfesta erlendis? En hvers vegna var alþjóðavæðing íslenskra fyrirtækja nánast óþekkt fram undir lok síðasta áratugar tuttugustu aldarinnar og hvað hratt af stað hinni gríðarlegu aukningu beinna fjárfestinga erlendis í byrjun þeirrar tuttugustu og fyrstu? Ástæðurnar er margar. Fyrst ber að nefna að íslenskir bankar fengu fullt frelsi til viðskipta með gjaldeyri árið 1992, en áður fyrr voru mikil höft á slíkum viðskiptum af hálfu íslenskra stjórnvalda. Tilurð opins fjármagnsmarkaðar árið 1992 hafði líka mjög mikið að segja en þá hófust viðskipti með íslensk verðbréf í Verð- bréfaþingi Íslands, síðar Kauphöllinni, en það jók aðgang að fjármagni svo um mun- aði. Fyrir þann tíma voru nánast eingöngu viðskipti með ríkistryggð skuldabréf. Árið 1990 hófst skráning húsbréfa sem voru helstu bréf langtíma- fjárfesta á þeim tíma. Með inngöngu í EES játaðist svo Ísland undir „fjórfrelsið“ í flæði fjármagns, vöru, þjónustu og mannafla og jafn- framt liðu þá undir lok áratuga höft ríkisins á frjálsu fjármagnsflæði. Tekjuskattar á íslensk fyrirtæki hafa einnig haft sín áhrif. Árið 2002 var tekjuskattur fyrirtækja lækkaður úr 30% niður í 18%, sem er með því lægsta sem gerist í heiminum. Margir telja að þessi ráðstöfun hafi ýtt undir þessa miklu framþróun sem hefur átt sér stað. Síðast en alls ekki síst ber að nefna að sterkir lífeyrissjóðir og einkavæðing bankanna og annarra ríkisfyrirtækja höfðu einnig mikið að segja. Þetta ásamt mörgu öðru skapaði mörg ný tækifæri fyrir íslensk fyrirtæki til þess að fjárfesta í öðrum löndum. Hefði efnahagsleg og pólitísk þróun orðið með svipuðum hætti á Íslandi og hjá flestum öðrum Evrópuþjóðum er líklegast að alþjóða- væðingin hefði orðið hægari og stigskiptari líkt og margar kenningar innan alþjóðaviðskipta gera ráð fyrir. Mörg íslensk fyrirtæki virðast hins vegar hafa alþjóðavæðst nánast við stofnun. Hvað gerðist eiginlega? Nýleg kaup Íslendinga á erlendum fyrir- tækjum virðast um margt lík viðureign Davíðs við Golíat, þar sem lítil íslensk fyrirtæki í örum vexti hafa sum hver yfirtekið mun stærri erlend fyrirtæki. Þeir sem lítið þekkja til Íslands klóra sér undrandi í kollinum yfir þessari þróun, en ekki er langt síðan erlend starfsemi fór að hafa einhver áhrif á íslenskt efnahagslíf, sem áður fyrr snérist aðallega um fiskveiðar og vinnslu sjávarfangs. Á þessu hefur orðið stórfelld breyting, því að árið 2005 komu um 75% tekna fyrirtækja í íslensku kaup- höllinni frá öðrum löndum. Þótt það sé kannski klisjukennt má segja að í augum margra stjórnenda sé Bandaríkin (2004) Bretland (2005) Danmörk (2004) Noregur (2003) Svíþjóð (2005) Ísland (2005) 70 60 50 40 30 20 10 0 % a f v er gr i l an ds fr am le ið sl u MYND 1: BEINAR ERLENDAR FJÁRFESTINGAR Aðgangur að markaði Aðgangur að sölu- og markaðsmálum Að auka markkaðshlutdeild Hrein fjárfesting Annað Svaraði ekki 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Fj öl di 156 52 35 35 13 39 MYND 2: HVATINN AÐ BAKI ERLENDUM FJÁRFESTINGUM 200 160 120 80 40 0 Fj öl di 1915 - 1925 1926 - 1935 1936 - 1945 1946 - 1955 1956 - 1965 1966 - 1975 1976 - 1985 1986 - 1995 1996 - 1999 2000 - 2006 ����������������� ��������� MYND 3: BEINAR ERLENDAR FJÁRFESTINGAR FRÁ 1915 -2006 Erlendar fjárfestingar Íslendinga eru á svipuðu róli og hjá Bretum, Dönum og Svíum sé horft til erlendra fjárfestinga sem hlutfall af vergri landsframleiðslu. TAFLA 1: HELSTU ÁHRIFAÞÆTTIR ������������������������������ ���� � � � ������������������ ���� ������������ ���� ����������������������������� ���� TAFLA 2: FYRIRTÆKIN Í RANNSÓKNINNI Fyrirtæki Stofnár Fyrirtæki Stofnár ������� ���� ��������������� ���� ������� ���� �������� ���� ����������� ���� ����� ���� �������� ���� ������������ ���� ������������ ���� ����� ���� �� ���� ���� ������ ���� �������� ���� ���������� ���� ����������� ���� ������� ���� ���� ���� ������� ���� ������� ���� ����� ���� ��������� ���� TAFLA 3: TÍMI FRÁ STOFNUN FRAM AÐ FYRSTU BEINU ERLENDU FJÁRFESTINGUNNI Sama ár 1-5 ár 6-10 ár 11-20 ár X> 21 ár ��������� � � � � � ����������������� � � � � � TAFLA 4: FJÖLGUN STARFSMANNA 2000 2006 Aukning (margfeldi) ������� ��� ������ ����������� ������� ����� ����� ����� ����������� � ����� � �������� ��� ������ ������ ������������ ����� ������ ������ �� ���� ����� ����� �������� �������� � �� � ����������� �� ��� ����� ������� ��� ����� ����� ��������� ��� ��� ������� ��������������� ����� ����� ����� �������� ��� ����� ������ ����� �� ����� ������ ������������ ��� ����� ������� ����� ��� ����� ����� ������ ��� ����� ����� ���������� ��� ��� ����� ������� � ����� � ������� ��� ����� ����� ����� ��� ����� ������ Það sem hratt bylgju fjárfestinga af stað.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Frjáls verslun

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.