Tímarit Máls og menningar - 01.04.1946, Blaðsíða 28

18
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
ið, til að rannsaka hvernig væri að innan sú gjá, sem er í toppi
þess og athuga, hvort þar leyndist eldur í djúpinu, en þessir menn
voru orðnir örmagna af þreytu, áður en þeir höfðu komizt miðja
vegu upp fjallið, bæði vegna eðju og eldorpins sands, sem ldóðst
um fætur þeirra og vegna þess, að hér og þar urðu á vegi þeirra
björg og ókleifir klettar, sem gerðu þeim fjallgönguna stórum þreyt-
andi og torvelda. Það mun hafa flýtt fyrir því, að þeir sneru við,
að þeir voru slegnir nokkrum ótta, því þeir töldu, að á leið þeirra
gæti leynzt gjótur og hellar, sem þeir gætu ekki nægilega varað
sig á sakir ösku og sands er þekti yfirborð fjallsins, og ef einhver
anaði þar áfram án þess að sjá fótum sínum forráð og hrapaði
niður í þær gjótur myndi hann gleyptur verða af hinni gapandi
jörð, sem er umbreytt og til ösku brennd af fornum eldi, og týna
svo lífi sínu.
Vissulega hef ég heyrt, að maður nokkur hér úr nágrenninu hafi
klifið þetta fjall og þar eð hann var harðfengur og hugrakkur hafi
hann sloppið úr þeirri svaðilför óskaddur á líkama, en engu að
síður hafi hann orðið svo óttasleginn, að hann hafi komið heim
til sín nær vitstola og eigi lifað lengi eftir það. En hvar finnst nokk-
ur einasti maður, sem sannprófað hefur, að eldur Heklu nærist að-
eins af lífvana hlutum. Víst er um það, að sá góði heimspekingur
hefur aldrei kennt, að brennisteinsjörð eða jörð blandin olíu og
öðrum feitiefnum sé lífvana.“
Það er margt athyglisvert um þennan kafla hjá Sigurði Stefáns-
syni. í fyrsta lagi bendir liann til þess, að á siðaskiptaöldinni hafi
enn lifað með íslenzkri alþýðu eitthvað af því, sem höfundur Kon-
ungsskuggsjár þrem öldum áður kallaði þá mannsins náttúru, „að
forvitnast og sjá þá hluti, er honum eru sagðir, og vita hvort svo er,
sem honum er sagt eða eigi.“ Slík forvitni er grundvöllur allra
náttúruvísinda, en úti í Evrópu átti hún ekki upp á pallborðið á
þeim tímum, sem hér er um að ræða. Þá bendir og frásögn Sigurð-
ar til þess, að Eggert og Bjarni séu ekki þeir fyrstu, sem gengið
hafi á Heklu. Sá ónafngreindi Sunnlendingur, sem meir en tveim
öldum áður gekk á það fjall og týndi fyrir viti sínu, vann því meira
þrekvirki en Bjarni og Eggert sem hann eflaust var miklu hræddari
við fjallið en þeir.