Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Page 99

Umsagnir um bœkur
læknum verða nánir vinir hennar. Hún fylg-
ist með líðan allra dýranna jafnt, gefur
þeim að eta, talar við þau. hjúkrar þeim í
veikindum, huggar þau í sorgum og gleðst
með þeim á hamíngjustundum, án alls til-
lits til þess hagnaðar, er af þeim má hafa.
Þannig var ósjálfbjarga rottuángi jafnvel-
kominn í þennan heim í Fannardalogfalleg
kvíga.
Ýmisleg vandamál daglegs lífs ber á
góma í samtali þeirra Ragnhildar og Jón-
asar. Veðurfar, búmannsraunir og skáld-
skapur, eins og geingur til sveita á íslandi.
Já, skáldskapur. Ragnhildur I Fannardal
yrkir sér til afþreyíngar, eins og svo marg-
ur fslendíngurinn. Vísur hennar eru blátt
áfram og vingjarnlegar hugleiðíngar um
dýrin, veðrið og annað sem uppá kemur.
Stundum býsna liprar. Þetta kveður hún
við krumma m. a.:
„Á svörtu nefi sé ég tár,
senn þitt líður stundarár,
mun þér unna maður fár,
mun þér óvild granda.
Vertu hjá mér, vinur smár,
vá býr til stranda,
vá býr út til stranda."
Samtal þeirra Ragnhildar og Jónasar um
skáldskap fer, að mestu, útum þúfur. „Svip-
urinn er aðalatriðið," segir rithöfundurinn
Jónas, menntaður á kaffihúsum Reykjavík-
ur. „Nú til dags er mátulegur spekingssvip-
ur það eina, sem þarf til að gera mann
gjaldgengan í umræðum um skáldskap.“
Og Ragnhildur í Fannardal, sem hefur
aldrei fundizt skáldskapur neitt merkilegri
en hver annar sjálfsagður hlutur í daglegu
lífi, hún skilur ekki svona tal. „Ég hef alla
mína tíð lesið Ijóð og drukkið vatn, og ef
þú spyrðir af hverju, þá kynni ég ekki ann-
að svar en það að hvorttveggja er gott við
þorsta.“ Svona getur hin austfirzka sveita-
kona talað blátt áfram um skáldskap. Fag-
idiótakjaftæðið hefur ekki náð að fæla hana
frá unaði þeirrar uppsprettulindar.
Vafalaust mun mörgum manninum hollt
að kynnast lífsviðhorfi þessarar konu. Þeir
eru víst nokkuð margir í þessum heimi, sem
skortir þá hagsýni að vera góður við alla.
Ég sagði áðan að Jónasi færist lakar rit-
mennskan í rabbbókum sínum síðari árin,
en í hinum styttri þáttum sínum og frásögn-
um áður fyrr. Hann þarf að teygja lopann.
Dýrasögur Ragnhildar eru sjaldnast það
vel sagðar, að úr verði lífrænar bókmennt-
ir. Það er þá helzt sagan um lóuna. En
þrátt fyrir að lopinn sé teygður, svo sem
framast er hægt, dugir Ragnhildur ekki til
að fylla bók. Því grípur Jónas til þess ráðs,
að skjóta inn spjalli við annað fólk og lítt
viðkomandi Fannardalsheimilinu. Þessi
innskot auka ekki gildi bókarinnar, nema
síður sé.
Það sem helzt réttlætir útkomu þessarar
bókar, er boðskapur sveitakonunnar um
nytsemi góðmennskunnar. Sá góðviljaði
skilníngur á stöðu lítilmagnans í heiminum
og sú mannlega hlýja, sem þeim Jónasi og
Ragnhildi er sameiginleg, og skín af öllum
228 síðum bókarinnar.
Jón frá Pálmholti.
Níðstaung gegn slepjn
samtíðarinnar
Ung skáld hér á landi hafa verið nokkuð
umdeild nú um sinn. Kemur þar sjálf-
sagt margt til, en meginástæðumar munu
þó vera þrjár. f fyrsta lagi hafa flest þess-
ara skálda róttækar þjóðfélagsskoðanir, og
má víða finna þess dæmi f skáldskap þeirra.
í öðm lagi hafa þau tekið ákveðna afstöðu
gegn vanabundinni hugsun og hefðbundnu
orðalagi í skáldskap, og sum hver orðið vel
liðtæk við ræktun túngunnar. í þriðja lagi
era svo þeir fordómar, er „gula pressan"
89