Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Side 116

Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Side 116
Tímarit Aláls og menningur veldi á tímabilinu frá 930—1262, en þá ját- uSust íslendingar undir veldi norsku krún- unnar með' frjálsum samningi, óþvingaðir af hervaldi. G. J. hefur lög að mæla, er hann segir á bls. 40—41: að íslenzka þjóðveldið hafi verið heiðin eftirlegukind og fjand- samlegt furstaveldi. Þessi hálfforsögulega stofnun liðast í sundur í fylling tímans eins og öll önnur ættsveitasamfélög. Síðasta skeið íslenzka þjóðveldisins einkennist af baráttu helztu ættahöfðingjanna um lands- yfirráð. Valdabaráttu þeirra var þó þrengri stakkur skorinn en norskra höfðingja á dögum Haralds hárfagra; ísland stóð ekki undir því að vera fullvalda furstaveldi á miðöldum. Norska ríkið stóð ekki heldur til lengdar og sameinaðist Danmörku um einn konung. Það verða engin skörp tímamót á íslandi 1262, og bókmenntir og listir blómguðust þar eftir sem áður. Það ár áttu íslendingar m. a. eftir að semja Njáls sögu, sem G. J. telur mesta allra sagna. Kafli G. J. um land- nám á Islandi og þjóðveldistímann er með beztu yfirlitsgreinum, sem um það efni hafa verið samdar. Athugasemdir mínar styðjast að miklu leyti við einkarannsóknir, sem verður að gera rækilegri skil en hér er hægt. Grœnland. Um landnám á Grænlandi og miðaldabyggð vitna íslenzk og norsk fom- rit, nokkur miðaldaskjöl, fomminjar og grænlenzkar sagnir (munnmæli Kalatdlita). Fornminjarannsóknir síðustu ára hafa leitt í ljós, að íslenzku fomritin eru óljúgfróð um marga hluti á Grænlandi að fomu. Þau geyma frásagnir um atburði á fyrstu 150 ár- um byggðarinnar, en eftir það verða þau fáorð um Grænland. Þó er atburða þar get- ið í síðasta íslenzka miðaldaannálnum; þeir gerðust 1406—09. Þá virðist allt með felldu í Eystribyggð (Julianeháb kommune). Sfð- an hafa engin ömgg tíðindi borizt af hinum norrænu íbúum Grænlands. Kenningar era uppi um það, að þeir hafi fallið fyrir Skræl- ingjum (Kalatdlitum) eða verið eytt af enskum sjóræningjum, hrunið niður í harð- ærum eða plágum, úrkynjazt, flutzt til Kan- ada og blandazt Eskimóum. Allar kenning- amar hafa verið studdar nokkmm rökum. Þó mun sú, sem fjallar um úrkynjun kyn- stofnsins, einna veikust. G. J. vann við fomminjarannsóknir á Grænlandi sumarið 1962, uppgröft Þjóð- hildarkirkju í Brattahlíð. Hann er þar per- sónulega kunnugur staðháttum og rekur að- alatriði landnáms- og byggðarsögunnar eft- ir tiltækum heimildum. — Grænlendingar stofnuðu þjóðveldi eins og íslendingar, en það stjómarform laut sínum lögmálum eins og allt annað. Það er rangt, er G. J. segir á bls. 54, að þjóðveldið og hvíti kynstofninn hafi hugsanlega getað haldizt um aldir á Grænlandi. Furstaveldi hlaut að leysa græn- lenzka þjóðveldið af hólmi, og Grænland varð norskt skattland 1261, en það er ekki til nein viðhlítandi náttúrufræðileg skýring á því, að hvíti kynstofninn hvarf þar úr sög- unni. Versnandi veðurfar og siglingatregða mun áreiðanlega ekki hafa átt jafnmikinn þátt í endalokum hinna fomu Grænlendinga og G. J. álítur. Grænlendingar reyndu eins og Islendingar að vera sjálfum sér nógir og urðu að vera það. Þeir hurfu ekki úr sögu þjóða, af því að eitt smáskip, sem aðallega hefur flutt munaðarvöm, hætti ferðum þangað frá Noregi annað hvert ár. Af heim- ildum má ráða, að jámskortur hefur verið þeim einna tilfinnanlegastur; þeir smíðuðu m. a. smá hafskip og bundu saman byrðing- inn en negldu ekki sökum skorts á skipa- saumi, en þó stunduðu þeir nokkurn rauða- blástur. Af Grænlendinga sögu sést, að þeir sóttu timbur til Ameríku, en þangað munu þeir hafa siglt öðm hverju fram undir miðja 14. öld. Staðhæfingin á bls. 52, að timbur, járn og korn hafi ekki verið fáan- legt á íslandi, fær ekki staðizt, af því að gild skjöl greina m. a. frá því, að íslending- 106
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.