Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Síða 40

Tímarit Máls og menningar
hrærÖist í öðrum heimi. í augum
hans voru stj órnarherrar einfaldlega
yfirvöld, hvort sem hann tók við
heiðurslaunum úr hendi þeirra eða
hann fann með hverri taug hjartans
að þau beittu hann órétti, eins og
þegar hann var látinn biðjast opin-
berlega fyrirgefningar á að hafa
tekið úr sjóði stiftamtmanns handa
sóknarbörnum sínum fé, sem þeim
hvort eð er var ætlað, og hann vissi
fyrir guði og samvizku sinni að með
því var hann að bjarga mannslífum,
að hlíta æðstu lögum. Honum kom
ekki til hugar að óhlýðnast yfirvöld-
um sínum, en hann var eigi að síður
höfðingjadjarfur og kom ekki fram
af neinni auðmýkt, sá vel mannlega
bresti biskupa sinna og gekk á fund
stiftamtmanna af sama hjartans
hreinleik sem væru þeir sóknarbörn
hans, og hann gat hlegið upp í opið
geðið á þeim og slett á þá latínu, ef
þeir ætluðu að gera sig bera að því
að setja lög sín ofar guðs og manna
lögum. Hann segir frá því er hann
lenti í kasti við Levetzow, þann er
síðar tróð mestar illsakir við Skúla
Magnússon: „Hann tekur mér með
mesta ofsa og æði, rífur í hárið á
sér, snýr fingurnar, lemur sig utan,
orgar og hljóðar segjandi: „Þú hef-
ur gert eitt óforskammað verk, sem
þú kannt aldrei að forsvara, að þú
hefur tekið stiftamtmanns forsigling
etc.“ Eg svara: „Allt forsvarast nema
crimen læsæ majestatis“. Hann hvá-
er eftir því, hvar af eg sá lærdóm
hans. Svo segi eg meðal annars: „Þó
eg kunni ei forsvara það fyrir mönn-
um, veit eg þó, að eg kann það fyrir
guði og samvizkunni“. Hann svarar:
„Guð og samvizkan dugar þér ekk-
ert“, og þar með hló eg upp úr og
sagði: „Eg læt mér það nægja engu
að síður“. Þar eftir varð hann allur
vægari og talaði vingjarnlega við
mig“. Síra Jón Steingrímsson og
landstjórnin voru af ólíkum heimi
og ævi hans hlýddi öðrum lögmál-
um. En hver voru þau lögmál? Var
hann eingöngu bundinn þröngum
sjónarmiðum með pottlok fyrir him-
in og ekkert hlutverk í sögu lands og
þjóðar? Eða hvað vakti fyrir hon-
um? Hversvegna fór hann að skrifa
þetta verk sitt?
Menn skulu ekki halda að Ævi-
saga Jóns Steingrímssonar fylgi frek-
ar lögmálum rökvísinnar en sagn-
fræðinnar. Kostur hennar er að geta
brotið hvorttveggja af sér. Víst má
færa rök að því, eins og drepið er á
í upphafi og síra Jón tekur reyndar
fram sjálfur, að hann hafi skrifað
bókina handa börnum sínum og af-
komendum svo að minning hans
megi varðveitast hrein af röngum á-
burði samtíðarmanna. Það er aug-
ljóst að hann hefur tekið sér mjög
nærri aðdróttanir um að hann væri
á einhvern hátt viðriðinn dauða Jóns
Vigfússonar klausturhaldara á Reyni-
246