Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Síða 112

Tímarit Máls og menningar
framleiðsluna; það skiptir litlu hvort
kötturinn er svartur eða hvítur, veiði
hann rottuna, er hann góður“.
Að sjálfsögðu hafa þessi ummæli
verið höfð eftir Teng til þess að sýna
að hann hafi kosið „auðvaldsleiðina“
og kæruleysi eða jafnvel fjandskap
hans gagnvart félagshyggju í sveit-
unum. En ef við minnumst þess, hve
hörmulegt ástandið var í landinu,
sem rambaði nærri því á barmi hung-
ursneyðar, verður okkur Ijóst að
undanhald Líú Sjao-sji og Teng
Hsiao-ping fyrir „endurskoðunar-
sinnum“ voru einungis neyðarráð-
stafanir, sem voru réttlætanlegar
vegna þess hve lífseigar eðlishvatir
smáborgarans höfðu reynzt hjá
nokkrum hluta kínverskra bænda.
Ræður sem taldar eru sakfellandi í
dag eru ekki nægilegar sannanir fyrir
því að „frávillingarnir“ hafi þá verið
búnir að sætta sig við ríkj andi ástand
í eitt skipti fyrir öll og að þeir hafi
ekki haft í hyggju að reyna eftir
mætti að breyta hugarfari bænda.
Reyndin var sú að 1962 þegar erf-
iðasti hjallinn var að baki ákvað 10.
fundur miðstjórnar kínverska komm-
únistaflokksins að hefjast handa um
„sósíalistíska uppfræðsluhreyfingu“
um landið allt til þess að„gera stjórn-
málin að höfuðatriðinu“ í ríkara
mæli en nokkru sinni áður. Ályktun-
in sem samþykkt var á þessum fundi
hvatti til þess að „þeim auðvalds- og
lénsvaldsöflum sem gert hafa harða
hrið að okkur yrði goldið líku líkt“.
Flokkurinn lét með öðrum orðum
þau boð út ganga að hann myndi alls
ekki láta sér lynda hina gömlu ein-
staklingshyggju og síngirni hjá hverj-
um svo sem hún birtist.
Kínverskir kommúnistar sáu ekki
þá mynd sem þeir gerðu sér af fram-
tíðinni endurspeglast í sovézku þjóð-
félagi. Þeir höfðu alltaf viljað ganga
sínar eigin götur, þó ekki væri nema
til þess að forðast mistök Stalínstím-
ans sem þeir kenndu sérstökum sögu-
legum aðstæðum rússnesks samfé-
lags. En þeir gengu þess þó ekki
duldir að margt var líkt með
þeirra eigin reynslu og reynslu Sov-
étríkjanna. Þeir litu á þróun mála í
Sovétríkjunum frá dauða Stalíns sem
harmleik og það ekki aðeins vegna
þeirra sérstæðu erfiðleika sem þá
komu upp í sambúð þeirra við þau.
Það sem að þeirra dómi var hneyksl-
anlegt framferði arftaka Stalíns og
algert áhugaleysi hinnar ungu kyn-
slóðar í Sovétríkj unum á stjórn-
málum olli þeim ótta við að sömu
fyrirbæri myndu eiga eftir að gera
vart við sig í Kína með einhverjum
hætti.
Maosinnum hafði jafnan gengið
erfiðlega að skilgreina fyrirbæri
skriffinnskunnar í þjóðfélögum sem
stofnað var til með byltingu. Það
var ekki fyrr en með menningarbylt-
318