Tímarit Máls og menningar - 01.12.1968, Side 115

huga sem báru meðan á menningar-
byltingunni stóð armbindi rauðra
varðliða, mynduðu nefndir „bylt-
ingarsinnaðra uppreisnarmanna“ og
meðhöndluðu jafnvel háttsetta leið-
toga sem „endurskoðunarsinna“,
hverjar svo sem stöður þeirra voru
eða fyrri verðleikar. En þessi spreng-
ing bar því einkar lj óst vitni að vissir
framámenn í flokknum höfðu ekki
áður hagað sér svo að til fyrirmynd-
ar væri og að þeir nutu ekki lengur
trausts fólksins. Líkamleg vinna og
allt annað sem fylgdi rítúali Maos
hafði aðeins veitt stundarfró en
reynzt ófullnægjandi til þess að
jafna bilið milli jafnræðisviðleitni
stjórnarvaldanna í þágu alþýðunnar
og þeirra stofnana þjóðfélagsins sem
veittu sjálfráðu skriffinnskukerfi ó-
takmörkuð völd.
Allir leiðtogar Kína vissu að hinni
„sósíalistísku uppfræðsluhreyfingu“
myndi lykta með menningarbylting-
unni, enda þótt fáir þeirra gætu gert
sér grein fyrir með hvaða hætti og
hve víðtæk gagnrýnin að neðan
myndi verða. Við vitum nú að á-
kvörðun um að koma af stað mikl-
um umræðum alþýðu manna um allt
land var tekin á fundi miðstjórnar-
innar sem haldinn var á laun árið
1964.5 Hann setti meira að segja á
laggirnar nefnd sem skipuð var fimm
leiðtogum undir forsæti Peng Sén,
Menningarbyltingin kínverska
borgarstjóra í Peking, til að undir-
búa þær.
Algert samkomulag varð einnig
um að hugmyndin yrði fyrst reynd í
háskólunum. Það var ofur eðlilegt,
og ekki aðeins fyrir þá sök að kín-
verskir stúdentar höfðu látið stjórn-
mál sérstaklega mikið til sín taka
allt frá upphafi þessarar aldar.
Maosinnar töldu að það jafnræðis-
siðgæði sem þeir boðuðu Kínverjum
væri byggt á fræðilegri úrvinnslu úr
óljósum óskum og þrám „fátæklinga
Kína“. Þeir sem áður hefðu verið
undirokaðir, fórnarlömb hins gamla
stj órnarfars, myndu fúsastir taka við
hinum nýja boðskap um dyggðugt
líferni. En hinir, þeir sem nutu góðs
af hinu gamla stjórnarfari og mótað-
ir voru af hinni fornu menningu,
væru verr til þess fallnir að taka við
hinni sósíalistísku uppfræðslu. Að
vísu var enginn dæmdur óhæfur að
óreyndu, en Mao lagði sjálfur á það
áherzlu að þegar um væri að ræða
aðrar stéttir þj óðfélagsins en öreig-
ana „mun hugmyndafræðileg endur-
hæfing taka langan tíma og hana
verður að annast af þolinmæði og
kostgæfni. Það er ekki hægt að ætl-
ast til að nokkrar kennslustundir eða
fundir geti breytt lífsviðhorfum sem
mótazt hafa á heilli ævi“.
Fyrst svo var hefði það verið rök-
rétt að fólk úr öreigastétt hefði haft
alla yfirumsjón með hinu hugmynda-
fræðilega starfi. En í reynd hafði
21 TMM
321