Tímarit Máls og menningar - 01.03.1977, Page 22

Tímarit Máls og menningar
með Vesturveldunum eða með Rússum, Islendingar ættu að skipa sér_
Þjóðviljinn mundi bera landráð upp á þá, sem vildu mæla með samning-
um, og þá hlytu þeir að koma fram með sín sjónarmið til varnar. Kristinn
og Brynjólfur héldu því fram, að það væri sjálfsagt að ræða málið og þar
að auki mjög auðvelt. 011 blöðin hlytu að halda fram hinu íslenzka sjónar-
miði í málinu, það væri aðalatriðið, og það gæti ekki verið annað en taka
afstöðu á móti sérhverri málaleitan einstaks stórveldis eftir herstöðvum
hér á landi. 2) Umræður um það, hvort við ættum að hafna umræðum
eða ekki. Kristinn Andrésson hélt því fram, að hvorki Alþingi né ríkis-
stjórn hefði nokkra heimild til að semja um þetta mál. Þetta væri mál,
sem varðaði þjóðina eina, og jafnvel á Sturlungaöld hefðu Islendingar ekki
afsalað sér réttindum landsins fyrr en eftir, að þjóðin hefði samþykkt það.
Málið væri nú komið á það stig, að hvert spor úr þessu væri hættulegt, og
skylt væri að vara þjóðina við hættunni. Þjóðaratkvæðagreiðsla komst
þannig á dagskrá. Haraldur Guðmundsson taldi ekki óeðlilegt, að leitað
væri til þjóðarinnar í svona máli, og fleiri tóku því ekki ólíklega. En þá
kom til álits, á hvaða stigi málsins, og hvernig málið yrði lagt fyrir þjóð-
ina. Brynjúlfur Bjamason hélt því fram að þjóðaratkvæðagreiðsla yrði að
fara fram um prinsip4 málsins. 3) Umræður um hættuna við það að neita.
Flestir eða allir aðrir en sósíalistar virtust mjög hræddir við það, að gera
nokkuð gegn vilja Bandaríkjanna. Ol. Thors taldi þó, að afstaða sín breytt-
ist mikið við það, hvert5 svar kæmi frá Bretum. Kristinn Andrésson stakk
upp á því, að við kæmum okkur strax6 saman um svar á þessa leið: Isl.
ríkisstjórnin ber fram þá ósk við stjórn Bandaríkjanna að hún hverfi frá
málaleitan sinni um herstöðvar hér. Taldi, að ef við bara værum sammála
um svar á þessa leið þá ynnum við málið. Sagðist ekki skilja þessa hræðslu
við Bandaríkin. Á friðartímum hefðum við ekki haft nein viðskipti við
þau. Og hvert sem svar Breta yrði að forminu til, gætum við sagt okkur
sjálfir, að það væri ekki þeirra hagsmunir, að Bandaríkin hefðu herstöðvar
hér, þar sem Bretar hefðu alla tíð ráðið Atlantshafinu. 01. Thors og fl.
töldu okkur mjög háða Bandaríkjum um viðskipti. 4) Deilur um mismun
á því, hvort eitt stórveldi hefði hér bækistöðvar, eða lið frá öryggisráði
hinna sameinuðu þjóða. 01. Thors, Bjarni Ben. o. fl. vildu ekki sjá mikinn
mun á þessu tvennu. Kristinn Andrésson hafði í byrjun umræðna7 nefnr
þann möguleika, að við8 skyldum skjóta þessu máli til öryggisráðs hinna
sameinuðu þjóða. A seinna stigi í umræðunum hélt hann því fram, að
íslenzkur málstaður (varðandi kröfu eins stórveldis) gæti ekki verið nema
12