Tímarit Máls og menningar - 01.03.1977, Síða 82

Tímarit Máls og menningar
eftir Jan Myrdal, sem lýsir heimsókn í þorpið Liu Ling árið 1969, en
áður hafði Jan Myrdal skrifað bók um heimsókn sína í sama þorp árið
1962, „Skýrsla frá kínversku þorpi“. Inside China (Innan Kína) eftir Peter
Worsley, sú bók er frá 1974. Þriðja bókin, Kinesisk hverdag (Kínverskur
hversdagsleiki) eftir sænskan fréttaritara í Kína, Göran Lejonhufvud, lýsir
heimsókn til fyrirmyndarkommúnunnar Tatsjæ í árslok 1972.
Allir gera þessir höfundar sér mætavel grein fyrir því að Kína er fátækt
land. Worsley telur að laun hafi hækkað um 50% á tímabilinu 1952—
1970. Hann tíundar lága húsaleigu og matvælaútgjöld sem taki þriðjung
af tekjum borgarfjölskyldu eða minna — en hann gerir um leið ljóst að
flestir verða að gæta ýtrusm sparsemi ef kaup á að nægja fyrir brýnum
þörfum. I fyrirmyndarkommúnunni Tatsjæ hefur fjölskylda 300 júan á
ári í peningum eftir að húsaleiga og greiðslur í fríðu hafa verið dregnar
frá. Algeng laun verkamanna í borgum telur Worsley vera 65—70 júan
á mánuði. Við þessar aðstæður er það talsvert átak að komast yfir reiðhjól
(140 júan) eða saumavél (175 júan). Sá sem hefur 70 júan á mánuði er
13 klst. 20 mín. að vinna fyrir leigu á eins herbergis íbúð, nítján og hálfa
stund að vinna fyrir baðmullarbuxum og jafnlengi fyrir baðmullarskyrtu,
tæpan hálftíma að vinna fyrir pundi af hrísgrjónum eða kartöflum. Enginn
neitar því að kínverjar séu fátækir, allra síst þeir sjálfir. Hitt skiptir meira
máli, á hverju var byrjað, og þó einkum á hvaða leið þeir eru.
Bókahöfundar leita svara við þeirri spurningu fyrst og fremst með því
að skoða menningarbyltinguna margnefndu og afleiðingar hennar. En það
er rétt að taka það fram að þau svör sem Myrdal og Worsley og Lejon-
hufvud fá eru öll frá þeim sem fallast fyrirvaralítið á ágæti þeirra breyt-
inga sem hófust um 1966. Þeir hafa ekki náð til þeirra sem voru henni
andvígir eða „töldu hana algjörlega ónauðsynlega“ en Vang Húng-ven
(einn af þeim í ,,Sjanghæklíkunni“) sagði 1974 að slíkir menn hefðu mjög
margir verið meðal þeirra sem í miðju voru eða ofar settir í stjórnsýslu-
kerfinu og kommúnistaflokknum.
Áður var minnst á samtal Magnúsar Kjartanssonar við Líú Sjaó-sí árið
1964. Þar virðist Líú hugsa svipað og Maó, hann ber jöfnuð mjög fyrir
brjósti, vill forðast að til verði ný forréttindastétt. En Líú talar um að
þróun til jafnaðar í kjörum og sambýli sé þolinmæðisverk sem taki 50—
100 dr. En þegar Rauðir varðliðar fara af stað 1966 segja þeir eins og
lýðurinn í París í leikriti Peters Weiss um frönsku byltinguna: Við heimt-
um okkar byltingu strax.
68