Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Side 114

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Side 114
Tímarit Mdls og menningar unnar. Vegna fátækar og basls tekur faðir hennar því fegins hendi þegar gamall félagi hans býður henni fóstur í Reykjavík. I Reykjavík byrjar að halla undan fæti fyrir stúlkunni. Hún er alin upp við strangan aga og ástleysi, ímyndunarafl hennar smám saman brotið á bak aftur og hvergi hlýju að finna nema helst hjá Dísu vinnukonu heimilisins (sem er rekin burt þegar hún fer að skipta sér af málefnum fjölskyld- unnar) og hjá Daníel (blíðuhót hans eru þó ætíð af kynferðislegum toga og vekja með henni ugg). Uppvaxtarár hennar í borginni einkennast af endurtekningu og tilbreytingarleysi „dagar og mán- uðir hver öðrum líkir“ (24), eina mark- verða breytingin verður á persónuleika stelpunnar sem smám saman harðnar. Lýst er sambandi hennar við karlmenn. Fyrstur var Herbert sem hafði bestu hendur sem hún þekkti. Síðan kom Knútur sem vakti um stund upp aftur stelpuna Ellu og kveikti með henni meiri unað en Daníel gat grunað þrátt fyrir allar sínar tilfæringar. Með honum eignast hún son sem hún síðar missti. Svo var það hermaðurinn Jan sem vildi giftast henni. Um síðir giftist hún þó Daníel þótt til hjónabands þeirra virðist stofnað af einberri örvæntingu, hjálpar- leysi og einmanakennd af hennar hálfu. Fullorðinsár hennar einkennast af hörku sem endurspeglast í sambandi hennar og Daníels, sambandi hennar og Sigurrósar og sambandi (eða öllu heldur sambandsleysi) hennar við dóttur þeirra Daníels, Lilju. Það eina sem virðist megna að vekja með henni blíðar til- finningar er minningin um soninn sem dó. Hún minnist hans með miklum sársauka, drengsins sem er kannski sá eini sem kemur henni við nú þegar hún er á förum. Minningunni um hann hef- ur hún haldið við sem „neista sem ekki mátti slokkna. Sá neisti hafði haldið í [henni] lífinu.“ (299) Dóttir hennar gat aldrei komið í stað drengsins. Hún þurfti aldrei eins á henni að halda, gat bjargað sér sjálf. Eða þeirri skýringu virðist hún hafa komið sér upp, kannski til að breiða yfir eigin vanrækslu, eða kannski þorði hún ekki að mynda aftur tilfinningatengsl við barn, eftir að hafa misst hitt. Þessi æviferill segir þó ansi lítið um innihald sögunnar. Upprifjun sögukonu spinnst ekki rökrétt í kringum þennan línulega feril, heldur vindur hún frá- sögnina áfram á tilfinningum sem minn- ingarnar vekja með henni. Hún rekur sig áfram af hörku í gegnum líf sitt, verður að muna, - setja niður fyrir sér hverja mynd, reyna að skilja; til að geta dáið. Það er heldur aldrei alveg á hreinu hvað er satt og hvað skáldskapur í upp- rifjuninni. Sögukona minnir sjálfa sig og Daníel (og lesandann) sífellt á hverf- ulleika minnisins. Hún dregur eigin upprifjun, og ekki síst minningar Daní- els, í efa, gefur í skyn að skáldað sé í eyðurnar. En hvað er satt og hvað logið skiptir kannski ekki máli í smáatriðum. Aðalatriðið er að smám saman raðast brotin upp í heilsteypta mynd, sögu- þráðurinn spinnst um heilt mannslíf, vefur úr ótal þráðum þroska- og örlaga- sögu íslenskrar konu í gegnum fimm áratugi. I stuttu máli lýsir sagan því hvernig stúlkan Ella týnist í fjandsam- legu umhverfi, og eigin hörku. A fyrstu síðu bókarinnar eru strax gefnir fyrirboðar um ógnvænlega fram- tíð stúlkunnar í kaupmannshúsinu í Reykjavík. Hún stendur fyrir utan dyr þess, í fyrsta skipti, og hurðarhúnninn minnir hana á krepptan hnefa og í 504
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.