Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Side 12

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Side 12
af þessari stærð. Sú bókmenntatúlkun sem byggir á þessari hugmynd gerir ráð fyrir einu samfélagsböli, því böli að ástin geti ekki blómstrað innan samfélagsgerðar sem bannar og bælir hið kvenlega. En Gerpla getur með engu móti gefið til kynna að böl mannskepnunnar hyrfi, ef hetjurnar elsk- uðu meira en þær dræpu. Það er einfaldlega spurt um fleiri og stærri lögmál. II. Tímaþjófur Helgu Kress: Ást- leitin Alda í strandlausu karlveldi 1 Sé maðurinn bældur, styrkir bælingartilgát- an ekki einungis hugmyndina um manninn sem heilbrigt, friðelskandi og frjálst dýr, heldur einnig hugmyndina um möguleika mannsins til skilyrðislausra ásta. Þess sjást víða merki í túlkun Dagnýjar Kristjánsdóttur, en enn frekar í túlkun Helgu Kress á Tímaþjófnum eftir Steinunni Sigurðardóttur. Ástin í túlkun Helgu Kress er þó bundin skilyrðum, en þau eru ekki skilyrði hvata annars vegar og siðferðis hins vegar, heldur gerir Helga aðstæður ástarinnar innan hins karlstýrða þjóðfélags að umtalsefni. Vandi kynverunnar er ekki það sem málið snýst um, heldur böl kon- unnar og leit hennar að ást (og þar með sjálfsmynd) innan samfélags sem „endur- geldur ekki ást kvenna“.14 Helga leitast því fyrst og fremst við að sýna fram á vonlausa stöðu konunnar í sam- félagi sem lýtur lögmálum karlstýringar, þó sér í lagi sé konan ástfangin og vilji finna ást sinni stað. Hún sýnir Öldu, aðalpersónu bókarinnar, sem fómarlamb þessa samfé- lags og hvernig hún er „dæmd til að hrekj- ast“ (89) á úthöfum lögmála þess. En ekki án uppreisnar: Annars vegar er um tilbeiðslu og þrá að ræða, hins vegar niðurrif og spott. Milli þessara tveggja skauta sveiflast — eða öllu heldur flæðir — ekki aðeins aðalpersónan Alda, heldur einnig texti bókarinnar (56). Alda elskar, tilbiður og þráir Anton, en sam- kvæmt lestri Helgu er hann „hlutgerving, ef ekki steingervingur, karlveldisins sjálfs“ (89). Og ef ekki væri „niðurrifið" og „spott- ið“, væri enn verr komið fyrir hinu kven- lega: „Flæði öldunnar kallast á við flæði stflsins, þar sem samfélagslegum veruleika er í sífellu storkað af villtri orðræðu tilfinn- inga sem brýtur gegn hinu almenna rökvísa máli“ (89). Um leið og flæðið vinnur á hinu rökvísa máli, vinnur það einnig á karlveld- inu. Helga segir að í bókinni megi sjá vísbendingu um þau öfl sem gætu unnið á þessu veldi: neikvæðið, gróteskuna og hlát- urinn, og ekki síst flæðið, ölduna sem brýt- ur á steininum, sverfir hann og ntýkir. Og að lokum molar (89). En róttækni túlkunarinnar er ekki sjáanleg, því í raun er hún íhaldssöm og boðskapur hennar er bundinn við túlkunarskekkju fræða, frekar en tilvistarlegan vanda þeirrar persónu sem skoðuð er. Vissulega lýtur Alda einhverjum lögmálum og einnig má segja textann og persónuna sveiflast á milli tveggja skauta. En tilgáta mín er sú, að lögmálin séu að mestu sammannleg. Og skautin tvö eru það einnig: annars vegar þátttaka Öldu í þverstæðu nútímans — sem segir okkur að við lifum frjáls í vesöld ímyndaðrar ástar—og hins vegar andstaða textans gegn þeirri þverstæðu. En hvað sem 10 TMM 1992:2
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.