Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Síða 13

segja má um lögmál, þá er Alda vissulega
þjakaður ferðalangur. En hún er ekki fangi
karlveldisins, eins og Helga les persónuna,
heldur sjálfrar sín. Hún ferðast því á öldum
eigin vitundar, frekar en í strandlausu karl-
veldinu.
Ég skil (að vissu marki) þann túlkanda,
sem lítur á Öldu sem konu fyrst og síðan
manneskju. En sé líf hennar skoðað og þær
aðferðir sem hún beitir til þess að lifa því,
þá er baggi kynferðisins ívið flóknari en
túlkun Helgu gerir ráð fyrir. Þetta er per-
sóna, sem getur ekki „lifað nema með
reisn“15 og hún telur „stjómun eigin lífs
vera göfugasta verkefni sem fólk getur tek-
ið sér fyrir hendur“ (167). Þörfin fyrir reisn
og stjómun eigin lífs rekast á reynslu Öldu
af lífínu.
Hér er því miður ekki rúm til að greina
nákvæmlega frá ítarlegri túlkun Helgu.
Þess í stað mun ég minnast á þau atriði sem
ég á erfiðast með að sætta mig við.
2
Um líkama konunnar og hlutverk, segir
Alda á einum stað:
FÆÐINGAR. Heppin að sleppa við þær.
Ekki svo að skilja að ég hafi neitt á móti
börnum þótt þau séu til mikils trafala fyrir
venjulegt fólk. En ég tel hins vegar að ég
hefði ekki getað afborið þann hrylling að
fæða barn. Nú eru til þeir sem telja fæðingu
bams dásamlegan atburð. Ég hef í sjálfu sér
ekki skoðun á því. Hinsvegar þekki ég mín
takmörk. Eg hef orðið fyrir ýmsum niður-
lægingum um dagana, en hina endanlegu
niðurlægingu, að fæða barn, hefði ég aldrei,
ég endurtek, aldrei, getað afborið, útglennt
undir ljóskösturum, blóðug um rassinn
einsog apaynja. Með áhorfendur einsog í
dýragarði (T 134).
Það má skilja þetta brot á marga vegu: sem
höfnun á kynferði konunnar, sem er í eðli
sínu allsráðandi, uppáþrengjandi og sem
skilyrðir líf konunnar sem kynveru fyrst og
síðast. Og konan sem þræll kynferðis síns
á ekki um marga kosti að velja. Hún verður
að hafna kynferði sínu alfarið, afneita því
bókstaflega með því (meðal annars) að
neita að fjölga sér. Það mætti einnig skilja
þetta sem svo, að með því að velja reisn í
stað kynferðis, sé Alda að fullkomna móð-
ursýkiskenninguna. Hún vill ekki vera
„blóðug um rassinn“ og til sýnis „eins og í
dýragarði“, en er engu að síður stöðugt til
sýnis í líft sínu. En það mætti líka lesa þetta
brot á eftirfarandi hátt: Hún velur reisn í
stað kynferðis, en ekki bara af því hún er
kona, heldur ætlar hún sér hið ómögulega:
að lifa lífinu án teljandi niðurlægingar.
Ef þær aðferðir sem hún beitir í lífinu eru
skoðaðar, virðist þetta vera reyndin. Þjóð-
félagsstaða hennar (konan er íslenskur ar-
istókrat) gerir henni kleift að lifa með reisn
í allskyns vellystingum og hún þarf ekki að
hafa stórar áhyggjur af veraldlegri velferð
sinni. En þó hún kunni bæði á bækur og
tónlist og geti notið hins besta af góðum
smekk og þó hún eigi einnig griðastað í ríki
hinnar íslensku náttúru, til jafns við ferða-
lög vítt og breitt, og þó sambúðin við syst-
urina og frænkuna valdi engum vandræð-
um, alveg eins og kennslan í MR, og þó hún
hafi líka getað svalað kynhvötinni án meiri-
háttar vandkvæða, og þó hún eigi frátekinn
grafreit í Gamla kirkjugarðinum, þá er kon-
an í vanda stödd. Hún ræður ekki við tak-
mark sitt í lífinu, hún getur ekki útrýmt
rökleysunni og hún getur ekki lifað með
reisn.
Þannig lifír hún ofmetnað sinn og van-
mátt og vitundarlífið er þjakað af misræm-
TMM 1992:2
11