Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Page 20

faldari en heimur sögunnar sem hún les:
Annars vegar má líta karlmann sem er
skynlaus og staðlaður blóraböggull í lífi
hverrar konu. Hins vegar má sjá hlæjandi,
dansandi konu sem hugsar í hring, sem af
einhverjum dularfullum ástæðum er þurfa-
lingur þessa sama náunga. I ljósi þessa get-
ur hugmyndin um Flæðis-Konuna í ljótu
karlveldi með engu móti þjónað sem alvöru
túlkunarleið. Hún er breysk útópía um þær
góðu og þá vondu, um blíða symbíósu og
svikulan steingerving, um þurfandi, en ann-
ars fullkomna konu gegn stílfærðri van-
hæfni karlmannsins í lífinu.
Chicago, veturinn 1991-1992
Athugasemdir
1. Dagný Kristjánsdóttir. „Aldrei gerði Kristur sálu
Þórelfi, vorri móður . . .“. TMM 1988:3. Bls.
301-322. Helga Kress. „Dæmd til að hrekjast".
TMM 1988:1. Bls. 55-94.
2. Michel Foucault. Histoire de la Sexualité. París:
Gallimard 1976; ég nota The History ofSexuality,
bindi I—III, New York (Random HouseA'intage
Books) 1990.
3. Femínismi í bókmenntarannsóknum er auðvitað
ekkert nýtt fyrirbæri og ég nefni hann nýjan til að
gera langa sögu stutta. Það segir sig sjálft, að
rannsóknaraðferð femínismans hefur tekið mikl-
um breytingum á síðustu árum og núna byggir
þessi skóli á fjölbreyttum og breiðum grunni.
Sálgreining og táknfræði skipa orðið drjúgan sess
í allri kenningasmíð hans, ekki síðuren vitundin
um kúgun konunnar.
4. „Aldrei gerði Kristur sálu Þórelfi, vorri móð-
ur ...“. Bls. 301.
5. Bergljót Kristjánsdóttir. „Um beinfætta menn og
bjúgfætta, kiðfætta, kríngilfætta og tindilfætta".
TMM 1988:3. Bls. 289. Sbr. einnig R. Boyer:
„Essai sur la Composition de „Gerpla““. Scan-
dinavica, London, New York 1972. Bls. 5-20.
6. Sjá t.d. Sigmund Freud. Uber Psychoanalyse —
Fiinf Vorlesungen, fluttir 1909; ég nota Um sál-
greiningu, þýð. Maia Sigurðardóttir. Reykjavík
(Hið íslenska bókmenntafélag) 1976; einkum 2.
fyrirlestur, bls. 55-66.
7. Sjá History ofSexuality, bindi 1. Bls. 8-10.
8. Sama. Bls. 159.
9. Hér má ekki skilja orð mín svo, að ég dragi í efa
risavaxið framlag Freuds til mannlegra fræða.
Vilji hinsvegareinhverefast umaðfaðirsálgrein-
ingarinnar sé fastur í eigin neti, er rétt að benda á
að freudískir femínistar hljóta sjálfir að hafa las-
leika Freuds sem einskonar vinnutilgátu eða
frumforsendu, þar sem endurskoðun þeirra á
fræðum Freuds byggist á því að lækna Freud af
þeirri karlrembu sem einkennir (og óhjákvæmi-
lega skaðar) allt hans verk. Niðurstöður Freuds
byggja ennfremur ekki síst á sjálfsskoðun, og
hann var dauðlegur eins og við hin. Þannig er
sjúkdómsgreining Foucaults ekki eingöngu há-
spekileg, heldur má leiða hana beint af könnun á
staðreyndum um Freud sjálfan. Þetta hafa femín-
istar sjálfir gert, og vissulega með nokkrum rétti.
10. Sjá History ofSexuality, bindi I. Bls. 104-113.
11. Sama. Bls. 156-157.
12. Sjá nánar neðanmálsgrein nr. 7 á bls. 319, en þar
skýrir Dagný þessi hugtök, sem hún segir Lacan
hafa tekið frá Freud.
13. Sjá bls. 319, neðanmálsgrein nr. 6.
14. „Dæmd til að hrekjast“. Bls. 89.
15. Steinunn Sigurðardóttir. Tímaþjófurinn. Reykja-
vík(Iðunn) 1987. Bls. 164. Héreftirverðurvitnað
til blaðsíðutals bókarinnar á eftir hverri tilvitnun
og „T“ haft fyrir framan, ef þörf krefur.
16. Sjá bls. 77-78 í „Dæmd til að hrekjast".
17. Eins og gefur að skilja, þá er þetta ekki einfalt
mál. Helga segir á einum stað í neðanmálsgrein:
Með kvenlegri sjálfsmynd á ég ekki fyrst og
fremst við þá lýsingu sem bókin gefur á
sjálfsmynd persónunnar Öldu, heldur öllu
fremur þá sjálfsmynd eða vitund sem birtist
í sjálfum textanum og hann er um leið sprott-
inn úr.
Hún ræðir um hinar fjölmörgu „raddir“ textans
og hvemig textinn og persónan flæða hvort í
annað. (Og þá vakna auðvitað spumingar hjá
túlkandanum, m.a. um hvaða rödd beri að túlka
sem hina eiginlegu rödd persónunnar, eða er eitt-
hvað til sem kalla má eiginlega rödd persónu?)
Hún segir ennfremur að sú sjálfsmynd sem radd-
imar birta er „engin ein og fyrirfram gefrn sem
hægt er að ganga að vísri þegar maður fyrst hefur
18
TMM 1992:2