Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Síða 26

Hvers vegna á að kenna bók-
menntir í skóla?
Ég hef nokkrar áhyggjur af því að sé svo-
kölluðum fagurbókmenntum ekki haldið að
nemendum í skóla þá lesi þeir ekki neitt
slíkt síðar á lífsleiðinni. Það er auðvelt að
verða sér úti um alls kyns afþreyingarefni,
slíkar bókmenntir fást meira að segja í sölu-
turnum, en hins vegar þarf að láta fólk vita
að til séu annars konar bókmenntir, svo það
geti valið. (Þetta gildir að sjálfsögðu líka
um annað, eins og t.d. tónlist — það ætti að
koma nemendum í kynni við klassík, svo
þeir geti valið.) Það er vandasamt verk að
koma nemendum í kynni við góðar bók-
menntir svo áhugi þeirra vakni og nauðsyn-
legt að vanda kennsluaðferðir — annars
gætu þessi kynni haft öfug áhrif og fælt
nemendur frá fagurbókmenntum fyrir lífs-
tíð.
Hlutverk bókmennta er einkum þrenns
konar, sem fyrr segir. Þessi hlutverk skyldu
jafnframt vera markmiðin með bókmennta-
kennslu í skólum. Verður nú gerð nánari
grein fyrir mikilvægi þessara hlutverka:
1. Bókmenntir efla skilning á mannlífinu.
Þetta gera þær með því að hjálpa fólki að
setja sig í spor annarra og skynja ólík við-
horf og tilfinningar. Þess vegna held ég að
lestur bókmennta opni mönnum víðari lífs-
sýn og skilning; geri lesendur jafnvel að
betri mönnum.
2. Bókmenntir veita holla ajþreyingu. 011-
um er nauðsynlegt að geta slakað á. Lestur
er góð leið til slökunar.
3. Bókmenntir efla málþroska. Ýmsir hafa
þóst merkja að bóklestur á ákveðnu aldurs-
skeiði og lestur fyrir lítil böm skipti sköp-
um í málþroska. Lestur vandaðra texta hlýt-
ur að efla málvitund sérhvers manns.
Þetta eru að mínum dómi markmiðin með
bókmenntalestri. Nauðsynlegt er að kynn-
ast góðum bókmenntum í skóla því annars
lesa nemendur þær kannski aldrei. Hvemig
er best að laða nemendur að bóklestri svo
þessi markmið náist? Hvaða námsefni og
hvaða kennsluaðferðir eru vænlegastar til
árangurs?
Kennsluaðferðir fyrr og nú
Þegar ég var sjálf í menntaskóla, fyrir um
15 árum, lögðu íslenskukennarar mesta
áherslu á fornbókmenntir. Meginmarkmið
með þeirri kennslu virtist vera að nemendur
læsu sem mest af Islendingasögum og öðr-
um fornum textum, en yngri bókmenntir
virtust skipta fremur litlu máli.
Kennsluaðferðir voru heldur fábreyttar.
Oftast lét kennari duga að lesa upphátt eða
endursegja söguna sem til umfjöllunar var
hverju sinni. Efnið var hvorki matreitt að
ráði né borið fram með freistandi meðlæti.
En daufleg kennsla kom ekki að sök. Við
vorum úrvalið, þessi 20-30%, sem hafði
komist gegnum landsprófssíuna og fórum
létt með að lesa námsefnið fyrir próf.
Ég held að skólaganga mín sé lýsandi
dæmi fyrir þær hefðir sem ríktu í venjuleg-
um menntaskóla áður fyrr og ríkja jafnvel
sumstaðar enn. I námsefni átti að leggja
áherslu á þjóðararfinn og foma menningu
íslendinga. Kennsluaðferðir skiptu litlu
máli, enda er enginn vandi að kenna góðum
nemendum — þeir geta oftast bjargað sér
meira eða minna sjálfir. Kostimir við þessa
kennslu voru þeir að nægur tími gafst til
24
TMM 1992:2