Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Side 29

Ritgerð: Þegar ritgerð er metin er oftast lagt
mat á þætti eins og efnistök, þ.e. hve skýrt
nemandi kemur hugsun sinni á framfæri,
ritleikni, stafsetningarkunnáttu, vélritunar-
kunnáttu eða eitthvað annað en lesturinn.
Fyrirlestrar nemenda: Líkt og þegar nem-
endur skrifa ritgerð er oft verið að meta
annað en lestur, s.s. skipulag fyrirlestrar,
munnlega tjáningu, framkomu í púlti eða
eitthvað sem ekki snertir lestur bókmennta-
verks.
Samrœður við nemendur: Eflaust er hér
nefnd besta aðferðin til að ganga úr skugga
um að nemandi hafi lesið bókmenntaverk
enda gefur þessi aðferð nemanda tækifæri
á að ræða óformlega um verkið. Hins vegar
er þetta afar tímafrek aðferð og erfið, séu
nemendur margir.
Vinnubók: Þetta tel ég vera heppilegustu
leiðina til að fylgjast með lestri nemenda í
kjamaáföngum. Kennari verður að hafa að-
gang að töluvert stóm verkefnasafni sem
hann getur valið úr og skammtað hverjum
nemanda verkefni við hæfí. Gæta verður
þess að útilokað sé að vinna verkefnin án
þess að hafa lesið svo og svo mikið í bók-
inni.
Verkefnin ættu að vera eins konar leiðar-
hnoða fyrir lesandann og miða að því að
skerpa sýn hans á atburði, persónur eða
annað sem máli skiptir. Hins vegar þarf að
stilla vélrænni bókmenntagreiningu mjög í
hóf. Svona verkefni ættu að vera sem fjöl-
breyttust en nefna má t.d. alls kyns skemu
og töflur sem nemandi fyllir út og safnar
þannig upplýsingum um persónur og at-
burði; ýmis verkefni sem fá lesanda til að
setja sig í spor einhverra persóna (t.d. að
skrifa dagbók persónu, minningargrein um
hana, taka viðtal við hana); teikningar nem-
anda af sögusviði eða persónum til að auð-
velda honum að sjá slíkt fyrir sér; æfingar í
upplestri, til að vekja athygli á ýmsu í stíl
sögunnar o.s.fr. Það sem skilur svona
vinnubók frá flestum öðrum aðferðum sem
fyrr voru taldar upp er að aðalatriðið er
vinnan sjálf en ekki endanlegur afrakstur
hennar. Hér á ekki að meta einhverja end-
anlega afurð (eins og ritgerð eða fyrirlestur)
heldur er það vinnuferlið sjálft sem skiptir
máli, því það á að styðja við lesturinn.
Auðvitað reynir þessi aðferð töluvert á
kennarann. Hann er ekki lengur öruggur í
hlutverki fræðarans, í skjóli kennaraborðs-
ins og töflunnar, heldur verður nú að starfa
sem verkstjóri á vettvangi. Hann þarf að
ganga milli nemenda og aðstoða þá, fylgj-
ast með vinnuhraða hvers og eins, skammta
hverjum og einum verkefni við hæfi og
halda nákvæmt bókhald yfir framvindu
lestrar og vinnu hvers og eins. Loks verður
kennari að tryggja afkastahvetjandi ein-
kunnakerfí svo nemendur vinni sem mest.
Svona vinnubókaraðferð virkar í rauninni
eins og bónuskerfi í frystihúsum. Þvf dug-
legri sem nemandi er að lesa heima, þeim
mun fleiri verkefni getur hann unnið og
safnað sér í vinnubók og þeim mun hærri
einkunn fær hann.
Niðurstaða
Hlutverk skólans er að kenna nemendum
hluti sem þeir myndu ekki læra utan hans.
Því á að leggja áherslu á að nemendur læri
að njóta fagurbókmennta, til þess að þeir
megi efla skilning sinn á mannlífínu, fínna
TMM 1992:2
27