Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Side 45

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Side 45
veru, tungumáls og umhverfísmyndar getur af sér átakamikla formgerð sem ögrar les- anda. Þetta gerist þó á sérstakan hátt hverju sinni og því fer fjarri að þetta séu allt mjög líkar bækur. VI Að sjálfsögðu er sköpun ögrandi formgerð- ar engin trygging fyrir góðu skáldverki, en þessi verk eru dæmi um að slík nýsköpun hafi útfært og endurnýjað list skáldsögunn- ar. Ég furða mig því á þeirri skoðun Gísla Sigurðssonar að „Hringsól Álfrúnar Gunn- laugsdóttur [hafi] verið ofmetið á þeim for- sendum að það sé gott í sjálfu sér að flækja formið og gera tilraun til að hræra öllum söguþræði saman“ (76). Ég hef hvergi séð dæmi þess að sagan sé ofmetin á slíkum forsendum. Gísli bætir því við að saga Álf- rúnar „hafi miklu fremur heppnast þrátt fyrir þessar flækjutilraunir, vegna þess að henni tekst að sveigja þær undir heildar- hugsun bókarinnar“ (76). Keimlíkt viðhorf til Gunnlaðar sögu Svövu Jakobsdóttur kemur fram í ritdómi Péturs Gunnarssonar um þá bók. Hann finnur að því að „hof- gyðjukaflamir“ orki á hann eins og „truflun í æsilegri sögu“ og að hann hafi þurft að „klóra sér í kollinum og marglesa efni sem stendur alveg fyrir utan söguþráðinn“; ekki sé hægt að biðja skáldsögulesanda um slík- an „greiða“: „Hér er einfaldlega komið að hinum heimsfrægu takmörkunum skáld- sögunnar.“9 Ef allir höfundar hefðu numið staðar við þessi landamæri, þá hefðu ekki til orðið mörg þeirra verka sem nú teljast stórvirki í skáldsagnagerð aldarinnar á Vesturlöndum. Gísla og Pétri yfirsést hvernig formgerð umræddra verka myndar grundvallarþátt í merkingarsköpun og heildarhugsun þeirra, kannski vegna þess að þeir eru svo upptekn- ir af að ímynda sér einhvem „almennan“ lesanda sem er alltaf á fömm; sem leggur frá sér söguna jafnskjótt og hann fær ekki greiða þjónustu hjá henni. Ekki verður bet- ur séð en að þeim „hænuhaus lesandans“ sem Guðbergur spaugar með í Önnu sé þarna skákað fram í fullri alvöru. Það eru sem betur fer til allskonar lesendur. Ef ævinlega hefði verið tekið mið af þeim lesendum einum sem aldrei vilja sleppa taki á hinum heimsfræga söguþræði, þá er ég hræddur um að ekki hefðu komið fyrir sjón- ir manns fjölmargar skáldsögur sem sæta tíðindum í íslenskri bókmenntasögu síð- ustu áratuga. Þær skáldsögur undanfarinna ára sem ég hef nefnt sérstaklega eru líklega ekki meðal þeirra sem auðlesnastar teljast. Sumar þeirra em raunar lítt „aðgengilegri" en sög- ur módernismans fyrir tveimur áratugum. Samt virðast þessar bækur hafa eignast marga lesendur. Skyldi „kerfíð“ hafa breyst og þeim lesendum fjölgað sem skemmta sér við fleira en „söguna“ (í þröngum skilningi þess orðs), eða kannski einmitt við það að taka skapandi þátt í þeirri tilurð sögu sem á sér stað við lestur?10 Ef sú er raunin er jafnframt ljóst að staða módernismans í skáldsagnagerð hefurbreyst; ef til vill hefur hann unnið sér vissan þegnrétt í bók- menntakerfinu, rétt eins og módernisminn í ljóðlist gerði á sjötta og sjöunda áratugn- um. Auk þeirra verðleika sem þær búa yfir hver um sig, eru það áðumefndar skáldsög- ur öðrum fremur sem unnið hafa úr mögu- leikum íslenskrar sagnalistar og jafnframt hafið skáldsöguna úr þeirri lægð sem hún féll í á síðari hluta áttunda áratugarins. Og TMM 1992:2 43
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.